Dư Thị Diễm Buồn tìm gặp dư ảnh quê xưa qua “Một Góc Trời Thôn Dã” và “Thời Biển Lặng Sông Trong”

      Dư ThịDiễm Buồn là cây bút tình tự dân tộc. Chị chuyênviết về quê hương đất nước,nhất là những nơi chị định cư. Tuy nhiênở truyện dài Ngoài Ngưỡng Chiêm Bao  chị lấy bối cảnhtrại tiếp cư nơi quần đảo NamDương dành cho các thuyền nhân vượt biên tìmtự do và chị lấy thành phố Chicago thuộctiểu ban Illinois dành nơi định cư cho kiềubào làm bối cảnh cho tác phẩm này.

     Nhữngđịa danh trên xứ sở Nam Kỳ Lục Tỉnh màchị nói đến nhiều nhất là 2 thành phốMỹ Tho và Cần Thơ cùng quận Cai  Lậy. Thật ra, chị thích cáikhông khí tỉnh lỵ êm đềm và những vùng nửachợ nửa quê thơ mộng. Chúng ta chưa hề gặptrong các tác phẩm chị một vùng  nào quê rích quê rang, chó ăn đá gàăn muối như miệt Năm Căn, Chắc Bănghoặc các vùng Cực Nam đất nước vào thuởtiền chiến.

     Một GócTrời Thôn Dã  xảy ra vàothuở tiền chiến, có thể vào thập niên 20 haythập niên 30, tức là vào khoảng thời gian mà tácgiả chưa chào đời. Như thế, chịphải moi móc sưu tầm tài liệu vào khoảngthời gian ấy, tức là thuở mà trường Gia Longđược dân gian gọi là trường Áo Tím vàtrường Trương Vĩnh Ký được gọilà trường Pétrus Ký. Vào thuở đó, dù là dướichánh thể Thuộc Địa của Pháp, hạngđiền  chủ bậclớn hay bậc nhỏ đều sống phong lưu. Cònquyển truyện dài Thời Biển Lặng Sông Trong  tiếp theo quyển đầuxảy ra vào thuở bình minh của chánh thể  Đệ nhất Cộng Hòadưới sự lãnh đạo của Tổng ThốngNgô Đình Diệm. Thuở đó, nhờ sự việntrợ dồi dào của Hoa Kỳ mà toàn dân Miền NamViệt Nam từ bên này sôngBến Hải tới mũi Cà Mau được sốngsung túc an bình.

      Truyệndài  Một Góc Trời ThônDã  là một truyện tìnhphản ảnh sự giao tiếp giữa thế hệđàng cựu gặp hồi suy tàn và thế hệ tânhọc chỉ vừa như hoa chớm nụ. Nữ nhânvật chánh là Cẩm Hương sinh quán ở Lái Thiêu(thuộc tỉnh Thủ Dầu Một / Bình Dương)vừa tốt nghiệp trường Sư Phạmđược bổ về dạy học ở Cai Lăy( thuộc tỉnh Mỹ Tho). Nàng ở trọ  tại nhà bà Tư Hiền, vợbé ông Hai Cung. Ông này là chủ nhân nhà máy chà gạo. Nguyên bàTư Hiền trước kia là cô thôn nữ nhà nghèo,phải đi ở mướn cho ông  bà Hương Cả Cần, songthân của cậu Hai Cung. Cô lãnh phần chăm sóc hai cô congái Kiều Lan và Kiều Liên của cậu Hai Cung. CậuHai dù có vợ nhưng vì không yêu vợ, vì mê cảm nhansắc cô tớ gái xinh đẹp nên cưỡng dâm cô ta.Không ngờ Hiền có thai, rồi sanh đứa con traiđặt tên Thiện Tố. Bà Cả Cần phải tìmcách hợp thức hóa thân phận đứa con hoangcủa cậu quý tử của mình. Hiền phải cam tâmlàm vợ bé cho cậu Hai Cung, phải chịu sự xéoxắt bắt nạt của người vợ lớn.Mụ này, sau đó ít lâu, sanh thêm đứa con traiđặt tên là Thiện Cảm.

      Năm quatháng lại, lũ con dòng lớn và đứa con dòngnhỏ trưởng thành. Kiều Lan và Kiều Liên chanhchua, xí xọn, hay ghen ghét cái hạnh phúc và cái may mắncủa tha nhơn. Thiện Cảm thì đẹp trai, tánhnết lông bông, lười học nên thi hoài mà vẫnrớt bằng Thành Chung. Thiện Tố thì chăm học,đỗ bằng Tú Tài, rồi ở nhà làm quản lý chocha để coi sóc nhà máy chà gạo đang hồi thịnhvượng.

      Khi tác giảđưa độc giả vào một phần tưquyển truyện thì ông bà Hương Cả Cần đãqua đời. Kiều Lan và Kiều Liên đã có chồng vàtheo chồng ra ở riêng. Thiện Cảm cướimột cô vợ tên Hồng Ánh vốn đảm đang,biết phải quấy, cư xử mềm mỏngvới mẹ con bà Tư Hiền. Thiện Tố theomẹ ra ở ngôi nhà gần nhà từ đườngcủa ông bà Hương Cả Cần.

      CẩmHương trong thời gian ở trọ nhà ba TưHiền, được tiếp xúc nhiều lần vớiThiện Tố, lúc đầu nàng hơi ác cảm vớichàng, nhưng nàng không ngờ đó là mặt trái của tìnhyêu.

Chàng thanh niên nầycao lớn, có khoảng 1 thước 75 phân chớ khôngchơi. Chắc là Từ Hải trong truyện Kiều bayvọt ra ngoài đời chớ gì? Vừa  nghĩ tới đây, CẩmHương cảm thấy vui vui. Nhưng nàng vẫn  bực vì nụ cườihắn ngạo nghễ, khuôn mặt hí hởn trong dễghét làm sao ấy! Hắn có dáng hiên ngang, vai rộng, mặtrắn rỏi, tay chân cứng cáp, đi đứngchững chạc. Đây là mẫu người vừa tríthức vừa phong trần. Nhỏ Ái Mỹ và nhỏ ÁnhNguyệt, Thục An thường ca tụng mẫu thanhniên như vậy. Ái Mỹ vo vảnh:

-- Tao ưa tài ửClark Gable trong phim ''Cuốn theo Chiều Gió'' vừa tríthức

vừa phong trần,trong có vẻ thạo đời. Đó mới làđấng quân vương trong mộng của tao.

       Thục An lim dim cặpmắt ốc bươu:

-- Tao cũng vậyNhững thanh niên hiên ngang, hùng trai như vậy mà chịu

cưới tao,chắc tao ăn chay một tháng 15 ngày để cám ơnTrời thương Phật độ.

      Ánh Nguyệt bình tĩnh hơn:

-- Tao có đọc áoCiné Miroir, biết được anh chàng Clark Gable đóhọc hành

dở ẹc vàmiệng mồm hắn có vấn đề, nên đạodiễn phải bắt hắn giữ vệ sinh tốiđa khi đóng những màn cụp lạc hun hít vớinữ diễn viên. Nhưng nếu gặp chàng có bằngThành Chung mà bảnh trai, xinh trai, dễ thương trai,lại có cái miệng thơm mát, thì con Ánh Nguyệt nầykhông niêm phong trái tim đâu nghen.

      Bỗng  dưng, hôm nay chợt nhớtới lời ba con xảnh xẹ đó, CảmHương tức cười quá. Nàng vội nghiêm mặtkẻo ''đối phương'' coi thường mình. Nàngcũng nhận thấy tên nầy có cái mỉm cườiláu cá, cặp mắt sáng ngời, nụ cười ngạonghễ, trông hao hao giống Clark Gable thiệt đó.  Nếu đứng bên cạnhhắn, nàng cảm thấy mình mềm mại như câylệ liễu đứng bên cây thanh tùng hùng tráng. Nhưngnàng chợt thấy mình ví von như vậy là đề cao''địch thủ'' quá đáng. Hắn mà là cây thanh tùnghả? Còn khuya! Hắn đâu xứng đáng làm cây có tênđẹp như vậy. Hắn phải là cây cốc, câycòng, cây môn ngứa, cây mù u... có tên xấu xí như vậymới đúng chớ bộ!...

( MGTTD, các trang 53, 54)

      RồiCảm Hương và Thiện Tố thông cảm nhau, yêunhau say đắm. Kiều Lan và Kiều Liên từ lâu cay cúvì chị em họ không có khoa bảng trong khi ThiệnTố ăn học thành công. Nay, thấy CẩmHương trội hơn họ về  nhan sắc, học thức và tánhnết nên họ quyết phá đám để cho mốilương duyên sẽ rả tan trước khi hình thành.Nhân trong xóm có cô Ngọc Huệ vốn là gái xinh đẹp,duyên dáng, tốt bụng, chánh trực dù có tật ăn hàngnhư chim mỏ khoét; cô ta trở thành công cụ đểhai nàng Kiều ra tay phá hoại cuộc tình của thằngem khác mẹ kia:

 

      Cô tươi mát trong chiếcáo dài nhung màu tím, cổ cao, quần lụa trắng. Tóc côvấn bính, quấn nhiều vòng và kẹp bằng chiếcnơ bướm bằng nhung đen phía sau ót. Cô đeo suubộ ngọc trai màu ngà voi, gồm có: bông tai, chuỗi, càrá và vòng tay... Ngọc Huệ tô son hồng đào, giồiphấn sương sương, dậm phấn hồngphơn phớt. Trông cô đẹp hẳn lên.

      Nhưng ai có thể ngờ saucặp môi trái tim cười đẹp như hoa nởđó, lại là cái miệng ăn hàng hết chỗ chê! Côăn xàm xạp tối ngày. Thịt phay nhai ngấunghiến, thịt gà thiến ăn tràn miệng vẫn cònthèm, chả nem ních sạch bách, tôm kho gạch cũng chẳngchừa, dừa cô cũng ưa, dưa cô cũng thích, mít côkhông chê... Ai biết được đôi mắt viềnđen kia sáng ngời lóng lánh khi nghe chuyện tiếu lâm,chuyện ngồi lê đôi mách... Đây là mẫu thiếunữ hạnh kiểm thưa thớt, tánh tình bông lôngnhưng tâm địa hiền lành, giàu lòng từ thiện,kẻ dữ người hiền đều mếnchuộng:

( MDTTD, trang 338)

      HồiThiện Tố và Ngọc Huệ còn nhỏ, trong cuộcchuyện trò thân mật, ông bà Hương Cả Cần cóbảo ông nội bà nội Ngọc Huệ rằng khicả hai lớn lên, họ sẽ cưới NgọcHuệ cho Thiện Tố. Do đó, Kiều Lan và Kiêu Liênbảo Cẩm Hương rằng Ngọc Huệ là hôn thêcủa Thiện Tố. Cho nên Cẩm Hương đaukhổ quyết chặt đứt mối tình vớingười yêu, dù Thiện Tố năn nỉ nàng chotới cạn  lời, dù ôngHai Cung và bà Tư Hiền đính chánh cho thế mấyđi nữa. Nhưng về sau, tình cờ gặp lạiNgọc Huệ, Cẩm Hương được cô ta chobiết rằng trong vòng ít lâu cô ta sẽ vu quy, ngườichồng tương lai cô ta trước kia ở CaiLậy, gần nhà cha mẹ cô ta, về sau thiên cưvề Vĩnh Long lập nghiệp. Đó mới chính làngười yêu của cô ta, còn Thiện Tố chỉ làbạn cùng lớp hồi cả hai ngồi bậc tiểuhọc vậy thôi. Tới chừng đó, CảmHương mới yên lòng để cho Thiện Tốcưới nàng làm vợ.

 

*

*  *

 

      Song songmối tình giữa Cẩm Hương và Thiện Tố,còn có lối sống thay đổi của ThiệnCảm. Vốn quen thói phong lưu, ăn chơi bạt mạng, Thiện Cảm vụtcảm thấy chán nản lối sống truy hoan củamình. Tình cờ đọc quyển Bùn Lầy NướcĐọng của Hoàng Đạo trong nhóm Tự LựcVăn Đoàn. Chàng sanh ra cảm khái, quyết sốngcuộc đời có ý nghĩa: giúp đỡ ngườinghèo khó, cải thiện nếp sống dân quê. Chàng viếtvăn theo tôn chỉ xây dựng cuộc tân sinh hoạt theochủ trương của nhóm Tự Lực VănĐoàn; chàng kiến tạo ấp mới theo bướcchân của Hoàng Đạo. Hai công việc đó đềunhờ sự giup đỡ và khích lệ của vợchồng Thiện Tố. Không ngờ chàng thành công trênvăn đàn và rồi ấp mới của chàngđược thực hiện đúng như niềmmơ ước của chàng.

 

      Nghe vợ chồng ThiệnTố đi thăm ông bà nhạc ở xa và dự đámcưới cậu em út của vợ trở vềchiều hôm qua, vợ chồng Thiện Cảm đếnchơi, chồng khoe với Thiện Tố:

-- Toa ơi, moavừa mới lập cái ấp mới cho tá điền.Nhà nhà trong ấp đều

thoáng khí, mặc dù làvách bùn trộn với trấu hay rơm, mái lợp lá xé haylá chầm, nhưng cũng che mưa che nắngđược mấy mùa. Ở giữa ấp moa cấtcái trạm để mỗi tuần có y tá vào phát thuốccho dân, còn những thứ thuốc thông thường nhưchữa nhức đầu, đau bụng, trầy giò,đứt tay chảy máu thì lúc nào cũng chứa trong thùng đểở nhà ông trưởng ấp. Có lớp Bình Dân HọcVụ nữa. Hôm nào vợ chồng toa có rảnh, mờighé qua, coi có góp thêm ý kiến gì không ?

       Thiện Cảm đưa choCẩm Hương ấn bản quyển tiểuthuyết mới ra. Cẩm Hương ngắm nghía cái bìamàu lam có tranh vẽ cảnh thôn quê dưới vầng tháidương chói rạng, bảo:

-- Cái tựa sách ÁnhSáng Đồng Quê của tác phẩm, chắc là muốn nóilên ánh

sáng văn minh tântiến rọi đến cảnh đồng ruộng quêmùa chớ gì?

      Hồng Ánh hớt chồngtrả lời:

-- Chị nói đúngđó. Cái ấp mới do chồng em chắt chiu xâydựng phần lớn

nhờ anh ThiệnTố đỡ đầu từ vật chất lẫntinh thần Hôm nay tụi nầy đến đây ngoàiviệc tặng sách còn để báo tin ấp đã tạmxong và cám ơn anh chị.

      Cẩm Hương vui vẻhỏi:

-- Thím có thaiđược mấy tháng rồi?

      Hồng Ánh cười:

-- Hơn 5 tháng naythôi. Khi em sanh xong nhờ anh chị làm cha mẹ đỡđầu

cho đứanhỏ.

      Cẩm Hương cườitươi, sốt sắng:

-- Rất sẵn lòng

      Cẩm Hương nhìn chămchú Thiện Cảm rồi nhìn chồng. Hai anh em họ cóvài nét giống nhau. Thiện Tố cao ráo, khỏe mạnh,hùng tráng bao nhiêu thì Tiện Cảm mảnh khảnh, vănthái tinh hoa tao nhã bấy nhiêu. Từ khi thành công trên condường văn nghiệp, Thiện Cảm chữngchạc hơn, không còn đía dóc ba hoa nữa. Chàng trầmmặc hơn. Nàng tự hào là vợ chồng nàng biếtkhơi dậy một thiên thần trong một con ngưòihư hỏng.

      Nàng nhìn qua Hồng Ánh. Cô ta biêtăn diện chải chuốc để làm đẹp lòngchồng. Nhưng cô ta vẫn hồn nhiên giản dị,không kiểu cách điệu đà, không đánh lưỡisửa giọng khi nói chuyện. Cô hồn nhiên, hịchhạc, cười nói véo von,

 pha trò duyên dáng và có chừngmực.

      Khi khách ra về, CẩmHương làm mặt lạnh và liếc xéo chồng rồinghiêng bình tích rót trà ra uống. Thiện Tố áy náy nhìnvợ cười cầu tài, rồi ôm choàng lấy vai nàng.Nàng lách khỏi vòng tay chồng, mắt xoáy vào mặt chàng.Thiện Tố nhìn vợ ngập ngừng:

-- Anh giúp ThiệnCảm làm em phật lòng sao?

      Cẩm Hương ngún nguẩy:

-- Hỏng biết!

     Thiện Tố nắm tayvợ tha thiết, khổ sở:

-- Xin lỗi em!

      Thấy dáng điệuchồng thiểu não, Cẩm Hương bậtcười thành tiếng:

-- Sao anh lại xinlỗi? Anh đã làm những gì mà em định khuyên anh làm.

Anh biết không?Bấy lâu nay, thấy Thiện Cảm đổi tánh tình,làm việc thiện nguyện. Còn anh thì êm ru bà rù làm emmắc cở thầm. Bây giờ em mới cảm thấythoải mái  khi gặp HồngÁnh. Anh làm em hãnh diện với chính mình không chọn lầmnguời chồng và còn là người bạn đồngtâm...

(MTTD, các trang 365, 366, 367)

 

      Trongquyển  Một Góc TrờiThôn Dã, có 6 cô cựu nữ sinh trường Áo Tím là ThụcAn, Ái Mỹ, Thụy Châu, Ánh Nguyệt hợp vớiCẩm Hương thành nhóm Ngũ Nữ La Sát. Về sau cóthêm Nguyệt Mi trở thành nhóm Lục Nữ La Sát. Sáu vaiphụ ấy làm cho tác phẩm trở nên xôn xao tuổidậy thì và gợi lại tuổi mộng mơ trong khungcảnh sân trường, lớp học, bảng phấn,cửa gương. Không khí tác phẩm trở nên sinhđộng khi tác giả dựng lên cảnh họp mặtcủa họ. Trong đó, Ánh Nguyệt hoạt náo nồngmặn duyên dáng nhất:

   

  ... Con chằng lửa Thục An bảo:

-- Làm đờn bàthì  phải thươngchồng hơn cha mẹ. Ông bà mình thường

nói: ''Vông đồngtrổ đỏ bờ sông/ Mẹ kêu con dạ,thương chồng con theo''.

      Con ma nương Ái Mỹ tánđồng:

-- Mầy nói đúngđó Thục An. Cha mẹ nuôi mình chừng 20 nămhoặc hăm

mấy năm thôi. Cònchồng mình thì nuôi mình tới già, tới chết.

      Con nữ tặc Thụy Châuchợt nhớ ra:

-- Mấy cô xẩmtrước khi lấy chồng, cứ khóc ra rả trongbuồng, khóc rống

lớn lên cho thiênhạ biết mình đau xót sắp xa cha mẹ...

      Conhồ ly tinh Ánh Nguyệt trề môi dài cả thước :

-- Lấyđược ông chồng toại ý, tao đươngthèm khóc. Còn kết hôn với cái thứ

ôn hoàng dịch lệthì tao khóc rỉ rả, khóc nỉ non để trù ẻocho đám cưới trở hành đám ma chơi !

      Cẩm Hương cườiha hả :

-- Ánh Nguyệt ơi,lòng da mầy hiền lành như bông bí, như dưa leo,như rau

lang rau muốngluộc. Vậy mà mầy ăn nói nghe dữ tợn,gớm ghiếc không hà. Coi chừng mắc khẩunghiệp đó nghen.

      Ánh Nguyệt trề môi nói rán,nói thêm:

-- Kệ em! Chớsống với kẻ không yêu, bị nó nài hoa ép liễu thìem chỉ còn

có nước trùẻo nó chết sớm để em rảnh nợ. Chôn nórồi  em đi xe kiếng.

      Cả bọn trợn mắthỏi đi xe kiếng để làm chi? Nhỏcười ngỏn ngoẻn rồi cất giọngthẻo thợt hò: ''A  ơi...Bước lên xe kiếng đi viếng mộ chồng'' /''Mộ chưa cỏ mọc tron lòng thọ thai... àơi...''.

( MGTTD, các trang 46, 47)

 Kiều Lan vàKiều Liên cũng là hai nhân vật làm cho không khí câuchuyện trong tác phẩm sinh động hẳn lên. Tácgiả dùng họ làm nhân vật phản diện đểtạo sự mâu thuẩn cho cả một hệ thốngtình tiết của câu chuyện và cũng để bàytỏ cái óc khôi hài tinh nhuệ của mình khi nhận xét tìnhđời. Hai cô Kiều ghen ghét cái hạnh phúc củathằng em khác mẹ đã đành mà còn không mấy hoannghinh cái thành công của thằng em ruột:

 

      Lúc hay tin Thiện Tố khéo taytrang hoàng ngôi nhà mới của mình, hai cô Kiều liềnrủ Thiện Cảm tới thăm. Kiều Lan chê bai:

-- Thằng ThiệnTố dại dột, lo trang Hoàng o bế sách vở, khongđể dành tiền

mua gach tráng men lótnền nhà.

      Kiều Liên phụ họachị:

-- Đúng rồi,gạch tàu dùng để lót sân đúng điệu hơn,chớ đâu để mà lót nền

nhà!

      Bà Tư Hiền mời lũcon chồng uống trà. Thiện Tố không trả lờihai chị, vì trong mắt họ, có cái gì mà chàng làm tốtlàm đẹp bao giờ đâu. Thiện Cảm săm soitủ sách  tắm tắc:

-- Từ khiđọc sách của nhóm Tự Lực Văn Đoàn, tuimới biết quý sách báo.

Thật là tao nhã, tuithiệt tình phục lăn Thiện Tố!Thế nào tuicũng sắm  cái tủnhư vậy.

      Kiều Liên nguýt thằng emruột, mỉa mai:

-- Thôi cho tao can đi.Dòng họ mình đã có một học giả rồi. Aicần mượn

cái mặt mẹtmầy đóng vai trí thức rồi bày đặt viếtvăn. Mầy  chẳng cóbằng cấp nào lận lưng hết.

      Thiện Cảm sừng sộlại:

-- Chị bớt chótchét lại đi. Bằng cấp có dính dáng gì đénviệc viết văn? Có

bằng cấpmới viết văn được sao ? Thật làđầu óc nhỏ hẹp như cái vú cau!

      Kiều Lan õng ẹo:

-- Tui cấm chồngtui coi tiểu thuyết. Thời buổi nầy mấy ôngbà văn sĩ hay

đề cao tình yêu.Chồng tui nhẹ dạ. Nếu rủi ảnh nhiễmtư tưởng lãng mạn trong tiểu thuyết,ảnh sẽ mềm lòng lõng dạ mỗi khi gặp conlành con lủng nào đó ở ngoài chợ thì phiền toáicho tui lắm. Lòng dạ tui chặt chịa, cứngcỏi thì tui có quyền coi tiểu thuyết.

      Kiều Liên bị em nạtkhông cự lại, vo vảnh:

--A -di-đà Phật!Chồng tui thích coi đá banh thôi. Nhưng hễ ảnh gặpmấy

con lành tốt mã,mấy con lủng lẳng lơ thì cặp mắt ảnhchớp lia chớp lịa, thấy thật ứa gan!

( MGTTD, các trang 210, 211)

 

*

*  *

 

      Trong MộtGóc Trời Thôn Dã có thêm một vận sự: Trong tainạn xe cộ, Cẩm Hương đượcngười hành khách cùng một chuyến xe đò cứugiúp. Chàng ta yêu thầm nhớ trộm nàng, xây mộnglứa đôi với nàng. Nhưng mối tình đó chỉlà mối tình đơn phương vừa tượngtình mà chưa kịp thành tựu đến ngưỡngcửa hôn nhân thì phải tan rã vì Cẩm Hương báo tinnàng kết hôn với Thiện Tố. Nếu bỏ vậnsự nầy cũng không sao. Còn có nó, tác phẩm thêmphần hào hứng đôi chút vì mối ẩn tình củangười đồng hành cùng chuyến xe đò vớiCẩm Hương không có gì đặc sắc lắm.Lại nữa, cuộc hờn ghen của CẩmHương kéo quá dài làm cho độc giả sốtruột. Đáng lẽ tác giả để dành giấyviết về nếp sống và nhân sinh quan của hạngtân học vào buổi giao thời như hai cậu emcủa Cẩm Hương, của Nguyệt Cúc (hôn thêcủa cậu em út ) thì chị đào cho tác phẩm mộtchiều sâu đáng kể hơn.

    Sự thành côngcủa tác phẩm ở chỗ tạo cho mỗi nhân vật một cá tánh khácbiệt, trừ hai chị em Kiều Lan và Kiều Liênnhư đúc từ một cái khuôn. Xin kể các nhân vậtquan trọng xoay chung quanh hai nhân vật chánh (CẩmHương và Thiện Tố) và những nhân vật thenchốt (hai cô Kiều, Thiện Cảm, Hồng Ánh  và Ngọc Huệ). Bà CảCần tôn trọng huyết thống, ông Hai Cung dù đã sangã nhưng vẫn là người có lương tâm, bà TưHiền tuy hiền lành nhẫn nhục nhưng vẫnvướng tật chì chiết lúc tâm sự với CẩmHương, bà Hai Cung vẫn là người có căn tánhtốt đẹp chớ không hoàn toàn xấu xa ácđộc, cha mẹ bà Tư Hiền hiền lành vàchất phác.

      Tác giảrất thích miêu tả: tả người, tả cảnh,tả tâm tình, tức là tạo đầy đủchất liệu để đúc kết cái nền mốnglẫn cái lâu đài văn chương vững chắc.

      Vềnghệ thuật tả người, xin cùng đọcđoạn hai cô Kiều phục sức và trang điểmtrong dịp đám cưới Thiện Tố:

 

      Kiều Lan và Kiều Liênmuốn nổi bật hơn cả cô dâu nên trướcđám cưới cả tháng, hai cô hẹn nhau xuốngchợ tỉnh đặt may mỗi người mộtchiếc áo dài ''mốt'' bằng gấm đỏ, bâu áo caochống cổ, tay phùng cao. Hai cô đều mặc trangphục giống nhau. Họ đeo bông tòn teng, dây cổ, dâytay bằng hột xoàn chiếu lấp lánh... Trông họđẹp và lạ mắt thật. Nhưng áo quần vàtrang sức nầy nếu trên một thân hình có dáng dấpthanh cảnh thì tuyệt! Khổ một nỗi hai nàngKiều đã nhiều lần sanh đẻ, ăn uốngkhông giữ gìn, dù cái bụng không lớn lắm, nhưngthân thể lệch lạc, tướng đi hai hàng, ngó vàolà biết hai mụ xề ngay. Trước đó cảtháng, hai nàng nhịn ăn đễ giữ eo thon, mônggọn. Nhưng khổ nỗi cái bụng dưới, tứclà cái nây bụng phồng ra như có độn trái dưahấu cắt đôi. Hai nàng còn nhờ thím xẩm LầyPhá (Lệ Hoa), vợ bé ông Bang Quảng Đông dùng chỉse trên da mặt để lấy lông mang, cùng tỉacặp mày cong như viền trăng non, như cái mốngchuồng vậy. Hai nàng biết tướng đi củamình không đẻo, nên uốn éo mình xà, mông đưa qua bêntrái, rồi sàn qua bên mặt làm mấy bà mấy cô dọnđám dưới bếp có dịp nói hành nói tỏirồi cười khúc khích.

(MGTTD, các trang 337, 338)      

 

      Tác giảDư Thị Diễm Buồn rất khoái phần tả cảnh.Cho nên trong tác phẩm Một Góc Trời Thôn Dã, cảnhvật cứ nườm nượp hiện dướingòi bút liến thoắng và trơn tru của chị. Ít cónhà văn gốc Nam Kỳ có cái mẫn cảm vớiphần miêu tả như chị.

 

      Trong những thủa ruộngloang loáng nước, ngăn cách nhau bởi những bờmẫu ngoằn ngoèo chia ruộng ra có miếng hình vuông, hìnhchữ nhựt, hình xéo... còn rộng hay hẹp là tùy theodiện tích của mỗi miếng ruộng. Những bụilúa mập, tua tủa lá vươn cao rậm rạp và xanhlặt lìa như đỡ nâng bông lúa đòng đòngngậm sữa quằn nặng hột. Những bụi lúatrồng san sát nhau thành những hàng ngang hàng dọcthẳng tắp chạy dài đến tận chânvườn xa lắc xa lơ. La đà trên ngọn lúa,bầy chuồn chuồn xanh, đỏ, tím, vàng, cam,hồng... đủ màu sắc, bay qua lượn lạitìm bắt muỗi. Thỉnh thoảng cây lúa rung rinh, hayquặn lên  làm chao độngmặt nước do lũ cá rô, cá sặc, cá lóc... hám ănnhào lộn, rượt đuổi nhau, hoặc tranh giànhđớp mồi. Những chú cào cào, sâu, bọ vô tìnhrơi xuống. Những con ốc bươu đen, sùibọt trắng đeo từng hùm từng đám trên cụmlác, cụm đuơng mọc từ đáy nước.Nước ruộng trong veo, nhìn thấy rõ bầy cá bãitrầu, cá lòng tong, cá bạc đầu lội nhởnnhơ.... Gió sáng mát rượi. Trên gò nổng xa xa, đànvịt trời, le le, chằn nghịch... đang rỉalông. Bầy chim áo dà, chích chòe gọi nhau bên chòm bông cỏ,bông gạo. Ven ao có hàng cây điên điển nởtừng chùm hoa vàng phơi phới, nghiêng nghiêng in bóndưới lòng ao, mặt bằng phẳng nước.              

(MGTTD, trang 179)

 

     Cảnh nhàcủa song thân của cô thôn nữ Hiền dướimắt bà Cả Cần đuợc tác giả trình bàynhư sau:

 

      Bà Cả dòm khắp nhà. Tuy là nhàlợp lá xé, vách tre, nền đất nện, nhưngđâu đó đưọc quét tước sạch sẽ.Bàn thờ, bàn ghế, tủ áo, cái đi-văng... đóngbằng gỗ rẻ tiền như thao lao, mít, nhưngđược lau chùi bóng láng. Chiếc bàn dài đặtgiữa nhà, hai ghế trường kỷ đặt hai bêncó vẻ tươm tất hơn. Ba con Hiền cho biêt, bànghế đó do người bác ruột qua đời đểlại cho. Bàn thờ có bát cắm nhang tráng men xanh vẽ báttiên ngồi chơi cờ bằng mực chàm đậm.Dĩa quả tử vẻ tám thứ trái cây ở thànhdĩa: lệ chi (trái vải), long nhãn, phật thủ,đào tiên, mộc lý, mộc qua, lựu, trái xá lị. Bànthờ không có lư hương, chân đèn, đèn lưu lygì cả. Chỉ có bài vị thờ cha mẹ và ông bácsơn son thếp vàng. Trên bàn dài là bình trà bằng sànhlớn, cỡ 4 bàn tay vòng có vẽ hình con đạicẩm kê (gà trống cồ, mồng đỏ, lông màulửa, cổ và ức giát lông màu xanh). Trên khay có 6 cái táchsành lại vẽ gà tre, có lẽ không cùng một bộvới bình tích, nhưng nhìn chung thì tất cả như cùngchung một thứ men, cùng một kiểu vẽ. Trên 4cột nhà ở giữa chỉ treo liễn kiếng LáiThiêu. Còn trên vách thì treo liễn giấy bồi màu vàng nghệ,màu cánh sen, màu đọt chuối gợn sóng ngân nhũ. Trênnền ngân nhũ là bài thơ chữ Nho viết bằnglối chữ thảo. Mà con Hiền bảo là do ông bácđể lại để vào ngày Tết trang hoàng nhàcửa. Trên mỗi tấm tranh là một bài cổ thi chúcxuân mà vợ chông bà không biết đọc chữ Nho nênkhông biết nghĩa thú trong thơ ra sao.

(MTTD, các trang 94 95)

 

      Sự môtả khung cảnh mộc mạc quê mùa của tác giảDư Thị Diễm Buồn mang một ý nghĩa sâu xa.Chị muốn gợi lại khung cảnh gần gũi vàthân thương cho những kiều bào cùng thế hệhoặc cùng trang lứa với chị trở lên đểtất cả cùng nhau trên nẻo thời gian tìm lại,được đắm hồn sống trong một chặngnếp sống cổ truyền của dân tộc đãtừng ghi biết bao dấu ấn trong tình hoài cốhương vọng cố quốc. Trong lúc miêu tả,chị quăng mình trọn vẹn vào đốitượng, vào chủ đề một cách nồngnhiệt thành khẩn, bằng tâm tư hoài vọng.

 

*

*  *

 

      Bướcsang qua quyển Thời Biển Lặng Sông Trong, tác giảđưa câu chuyện lớp con của hai nàng Kiều, của Thiện Tố vàcủa Thiện Cảm vào thời kỳ nướcViệt Nam bị con sông Bến Hải ngăn đôi, dânMiền Nam Việt Nam được sống sung túcdưới chánh thể Đệ nhất Cộng Hòa. Thế có nghĩa là,chị bỏ qua thời kỳ chiến tranh ĐôngDương giữa Pháp và Việt Minh, cái thời kỳ gaygo nhất mà những cây bút phụ nữ sinh vào đầuthập nien 50 không thể nào thấu hiểu qua nhữngchúng nghiệm máu xương của dân tộc.

      Trongtruyện này, đại gia đình ông Hai Cung có đủcon trai, con gái, dâu và rể sống cùng xã hay cùng quận CaiLậy. Vợ chồng Kiều Lan, vợ chồng KiềuLiên và vợ chồng Thiện Tố từ quyểnMột Góc Trời Thôn Dã  đãở riêng, chỉ trừ vợ chồng của ThiệnCảm vẫn ở dưới mái nhà thừa tựcủa cha mẹ. Về lũ cháu của ông Hai Cung, thì concủa hai nàng Kiều Lan và Kiều Liên và con củaThiện Cảm đa số đã sinh cơ lậpnghiệp ở phương xa, duy chỉ có hai cô con gáicủa cặp Thiện Tố & Cẩm Hương là cònở với cha mẹ đầy đủ. Sốngvới vợ chồng của Kiều Lan chỉ có cô con gáiút tên Kiều Nga. Sống với vợ chồng KiềuLiên chỉ có con gái út tên Kiều Phương. Sốngvới vợ chồng Thiện Cảm là cậu con trai áp úttrong hàng ngũ lũ con  tênThiện Cần và cô con gái út tên Hồng Nguyệt.

      KiềuPhương khá xinh đẹp, giỏi đóng kịch và cahát trong những kỳ văn nghệ do nhà truờng tổchức vào dịp phát lễ phần thưởng. TốTâm kiều nhược, hiền lành, khép kín vớingười lạ, nhưng cởi mở vớingười thân. Tố Tiên, khỏe mạnh, sinhđộng, cởi mở với tất cả mọingười, thường ao ước được duhọc ở ngoại quốc.  

Kiều Nga hiền lành, thùy mị, có năngkhiếu làm thơ từ thuở 13 tuổi. HồngNguyệt có văn tài tự bẩm sinh; nhưng cô tậtở chân, mặt rỗ. Nhưng cô thông minh và đônhậu, biết khắc phục cái bất hảo củathể chất và ở dung mạo để thành côngrực rỡ trên đường đời. ThiệnCần bảnh trai, liến láu, ưa bông đùa nghịchngợm. Cậu giống cha ở chỗ đắc mèo, tángái thành công, nhưng không thọ hưởng một chútvăn tài nào của cha. Cậu là một điểmtươi sáng rực rỡ, gây cho không khí u trầm tronggia tộc một sinh dộng hào hứng.

     Ngoài ra thânvới chị em Tố Tâm và Tố Tiên còn có Tuyết Mai,bạn chung lớp với Tố Tâm. Cô này mồ côi mẹ,bị bà kế mẫu, các người con gái riêng của bàvà lũ em cùng cha khác mẹ xéo xắt đày đọa.Cuối niên học năm đó, Kiều Phương,Tố Tâm, Thiện Cần và Tuyết Mai cùng đậubằng Trung Học Đệ Nhất Cấp, Còn KiềuNga thi đậu vào lớp Đệ thất. Tố Tâmtheo Tuyết Mai về chơi quê ngoại của bạn.Đó là làng Hòa Lộc thơ mộng nằm ven sông MỹLương êm đềm. Tại đây, cả hai gặpKhải Tuấn, anh chàng sinh viên đẹp trai sắp tốtnghiệp trường Quốc Gia Hành Chánh. Nhưng TốTâm lẫn Tuyết Mai không cảm thấy mình bị cú sétái tình. Tại làng Hòa Lộc cả hai được ănnhững món thổ sản địa phương,được hưởng thú vui thôn dã như cảnhđập lúa trong đêm trăng. Trong chuyến thủy trìnhvề Cai Lậy, chiếc tàu thủy  bị chìm vì chở quá khẳm.Hành khách đều được cứu sống. NhưngTố Tâm làm cho bà nội, cha mẹ và cả đại giađình phải  một phenđiêu đứng vì lo lắng. Nhưng chính nhờ tainạn này mà Tố Tâm gặp được anh chàngQuận trưởng Đào Vũ Kỳ Trân đểrồi  cả hai gặp cú sétái tình tuy không nổ ầm ỉ nhưng vẫn làm cho timhọ bàng hoàng dao động.

      Trong dịplễ phát phần thưởng cuối năm cho cáchọc sinh ưu tú trường Đốc Binh Kiều,đạo diễn điện ảnh Hoàng Tâm chợtthấy các cô nữ sinh tham gia vào các tiết mục vănnghệ trình diễn rất vừa ý. Cho nên ông ngõ lờichọn một số nữ sinh mà ông ta cho rằng cóthể đóng phim được, trong số đó cóTuyết Mai, Kiều Phương và hai chị cô Tố.Nhưng cả bọn phải lên Sài Gòn để trảiqua cuộc thử test  gay go theocách thức  dự mộtcuộc thi tuyển do hảng phim tổ chức. Tuy nhiên,Tố Tâm lẫn Tố Tiên từ chối vì cả haimuốn tiếp tục việc đèn sách. Chỉ cóTuyết Mai và Kiều Phương nhận lời.Tuyết Mai không có tiền sắm sửa y phục và các món trang sức trước khiđi dự thi tuyển lựa tài tử thì vợchồng Thiện Tố  và bàTư Hiền bỏ tiền ra giúp cô . Vì ban giám khảobị một áp lực nào đó do bạo quyền thúcđẩy  nên vào kếtquả cuộc thi thì Tuyết Mai đứng hạng nhì,Kiều Phương đứng hạng ba. Còn giải khôinguyên thuộc về Nhan Như Thúy Ngọc, một côthiếu nữ nhan sắc kém cỏi. Điện ảnhgia Hoàng Tâm bực tức lắm. Cho nên khi nắm vai tròvừa viết kịch bản vừa làm đạo diễncho phim  Tấm Cám,  tuy ông phải giao vai Tấm cho côNhan Như Thúy Ngọc, nhưng khi viết kịch bản,ông cố tình đôn vai Cám do Tuyết Mai đảmnhiệm lên cao, tạo thêm một vai nòng cốt cho KiềuPhương. Kết quả: Nhan Như Thúy Ngọcchẳng những bị Tuyết Mai lấn át bóng sắclẫn nghệ thuật diễn xuất  mà còn bị  Kiều Phương làm lu mờở nghệ thuật diễn tả hồn nhiên. Thếlà từ đó tên tuổi Tuyết Mai và KiềuPhương lên vùn vụt như diều tung hoành trong giólộng, còn cô Nhan Như Thúy Ngọc phải âm thầm rútlui vào bóng tối. Tuyết Mai và Kiều Phương cònluyện giọng để hành nghề ca hát nữa.

      Trongbuổi  khánh thành ViệnDưỡng Lão do ông Tỉnh Truỏng tỉnh ĐịnhTường (Mỹ Tho) tổ chức,  Tuyết Mai đượcmời cắt băng khánh thành vì cô ta đã tặng cho banthành lập viện một số tiền to. Tuyết Mainhã ý mời gia đình Thiện Tố đến dựbuổi tiếp tân lẫn dạ yến và dạ vũtại dinh Tỉnh Trưởng. Chỉ có Cẩm Hươngcùng Tố Tâm và Tố Tiên đến dự. Tố Tâmgặp lại Đào Vũ Kỳ Trân và Khải Tuấn.Trong khi nàng và Kỳ Trân xoắn xít nhau thì Tố Tiên vàKhải Tuấn quyến luyến nhau. Nhưng sau đó,cả hai không liên lạc nhau. Tố Tiên học cho xongbậc trung Học Đệ Nhị Cấp và thiđỗ Tú Tài. Còn Khải Tuán thì ra trường, trởthành công chức và làm việc ở Sài Gòn.

      HồngNguyệt trở thành nhà văn chuyên nghiệp, có kếtbạn văn chương với một ký giả Phápgốc người Ba-lan tên Ilya Polanski. Anh chàng này  hành nghề tự do, không cộngtác nhất định với một tờ báo nào haymột hảng thông tấn nào, mà người trong nghềgọi là ký giả ''free lance''. Kiều Nga trong chuyếnvề thăm quê nội ở Bình Chánh, vào dịp dựlễ ở Thánh thất CaoĐài, gặp anh chàng Tây laivốn là thợ nguội xuất thân ở sở Ba-son(Hải Quân Công Xưởng) có lương lậu cao.Mẹ chàng vốn có đạo Cao Đài nên chàng tháp tùngtheo bà dự lễ. Cả hai bắt đầu yêu nhau vàhứa hẹn thực hiện cuộc sống lứađôi.

      Đào VũKỳ Trân ráo riết tìm cách chiếm đoạt trái timcủa Tố Tâm và đi đến cuộc hôn nhân hạnhphúc. Hai người bạn thân của chàng là LêPhước Nghiệp và Hoàng Khiết Tịnh về sautrở thành thân bằng quyến thuộc của Tố Tâmvà Tố Tiên. Lê Phước Nghiệp kết hôn vớiTuyết Mai. Hoàng Khiết Tịnh se duyên chỉ thắmvới Kiều Phương dù chàng ta góa vợ và có con riêng.Còn Thiện Cần quyến rũ hai cô nữ sinh, tặngcho mỗi cô một cái bầu nên song thân cậu phảiđem họ về nuôi. Cả hai ghen tương nhau,dậy giặc hà rầm làm cậu bực tức đaukhổ, không biết cách nào làm cho cảnh nhà dượctrong ấm ngoài êm.   

      Tố Tiên lênSài Gòn lưu học và ở chung với Tuyết Mai. Tìnhcờ cô gặp lại Khải Tuấn. Cả hai yêu nhausay đắm. Nhưngsau bao lần bất đồng ýkiến, sau bao cơn cãi cọ vì tự ái, Tố Tiên quaMỹ du học. Khải Tuấn vẫn bền lòngđợi nàng trở về.

     Bốn nămsau, Tố Tiên hồi hương. Bà nội nàng ở ngôinhà từ đường để săn sóc ông nộinàng vì  bà chánh thê của ôngđã qua đời. Kiều Nga đã kết hôn với anhchàng Tây lai tên Yves Ronsin mà cô ta gọi trài trại là YêuRồng Xanh. Hồng Nguyệt vẫn độc thânđể tâm trí thảnh thơi phụng sự vănnghiệp đang hồi lừng lẫy của mình.Tuyết Mai vẫn hành nghề trình diễn ca nhạc vàđóng phim. Kiều Phương giải nghệ đểcùng chồng khuếch trương việc thương mãiđang hồi bành truớng và thịnh vượng. Riênghai cô vợ không giá thú của Thiện Cần đều bồngcon về cha mẹ ruột, lấy chồng khác, nhưngvẫn cho con mình lui tới với ông bố hào hoa lẫnđào hoa của chúng. Chàng cưới một cô vợ khácôn nhu và hiểu biết hơn hai cô vợ sư tử HàĐông kia. Chàng mở tiệm bán và sơn sửa xe gắnmáy, tìm được hạnh phúc trong cuộc sốnglứa đôi chung lòng chung hướng, đồng sàngđồng mộng cùng người vợ có giá thú.

      Kếtcuộc, Tố Tiên sau bao năm bôn ba trên conđường sự nghiệp, thành hôn với KhảiTuấn.

 

*

* *

 

      Trong  tác phẩm Thời BiểnLặng Sông Trong, các nhân vật thuộc giai cấp trunglưu và thuộc thế hệ đang độ hoa niên vào5 năm chót của thập niên 50 đã bước vàomột thế hệ được ánh sáng văn minh tântiến soi rọi. Phụ nữ đã ý thức sự bìnhquyền  với cácđấng tu mi nam tử, họ từ bỏ khuê phòngđể ra đời mưu sinh. Khi lớn lên, họkhông quá chú trọng vào công việc trao giồi công dung ngônhạnh rồi đợi chồng đến cướihỏi. Họ chọn ngành nghề để đeođuổi  trước khikết hôn.

     Vậnhội mới bắt đầu. Các trường tiểuhọc đuợc mở mang khắp mọi quậnlỵ và ở các xã ấp gần quận lỵ hay gầncác miền ngoại ô tỉnh lỵ. Các tỉnh bậctrung đã có một trường trung học công lập vàvài trường trung học tư thục. Còn các tỉnhlỵ nhỏ thì chỉ có một trường trung họctư thục mà thôi.

     Quận CaiLậy là một địa danh cách trung tâm thành phốtỉnh Mỹ Tho 23 cây số. Nó nằm bên Quóc Lộ 9,tức là trên tuyến đường quan trọngđưa đón du khách và các tay buôn bán xuôi ngược từSài Gòn xuống vài tỉnh vùng Tiền Giang và tất cảtỉnh miền Hậu Giang. Từ thuở bình minh nềnĐệ nhất Cộng Hòa nó đã là một nơithị tứ khá hoạt náo và phồn thịnh. Cư dânở đây tiếp xúc khá nhiều nếp sống theo caotrào văn minh tân tiến nên họ không chênh lệch vớithị dân ở Thủ Đô Sài Gòn bao nhiêu. Cho nên các namsinh, các nữ sinh cùng các công chức ở đâyđều là những kẻ thấm nhuần óc tiếnthủ, đều có thể thu góp một cách dồi dàonhững kiến thức về một nền văn hóatrên đà phát triển thuận lợi.

      Bởi đó,nữ sĩ Dư Thị Diễm Buồn thườngtạo ra các nhân vật bậc trung lưu đù cấpbậc cao thấp lớn nhỏ. Chị không thích  tạo những nhân vật nông phucày sâu cuốc bẳm và những nhân vật thôn nữ chân lấm tay bùn. Tạonhững nhân vật cổ lổ hay những nhân vật quêrít quê rang thì  quá xa vờivới cái xã hội và cái thế giới mà chị đãsinh ra và lớn lên. Những nhân vật chậm tiếnnhư thế thì cái xã hội của họ dưới ngòibút của chị không thể sinh độngđược; chị phải nhờ óc tưởngtuợng  thêu dệt thêm ítnhiều chi tiết. Vả lại qua tác phẩm Một GócTrời Thôn Dã và tác phẩm Thời Biển Lặng SôngTrong, tác giả muốn nói lên cái hay, cái đẹp củaMiền Nam Việt Nam tự do. Lẽ dĩ nhiên, cảnhđồng quê chỉ nên lót nền mờ nhạt chonhững cô cậu học sinh yêu nhau da diết chứ khôngnên xen nhiều lần, chui lắm lượt vào cuộcsống của họ. Họ phải đượchuởng ánh sáng văn minh để tình yêu của họthêm mới mẻ như tình yêu của lớp thanh thiếuniên trong phim ảnh Hoa Kỳ đang chiếm rộngrải trên thị trường Việt Nam.

       DưThị Diễm Buồn thương yêu cưng chiềunhững nhân vật hiền lương hoặc nhữngnhân vật thông minh và biết cư xử vuông tròn, ănở phải đạo. Họ đâu thể nghèo hèn màdẫu có nghèo như Tuyết Mai thì cũng khôngđược dốt nát và phải có ăn học chútđỉnh hoặc phải có tài hoa. Nhất là họphải có nhân diện và vóc dáng trội hơn bàng dân thiênhạ. Đào Vũ Kỳ Trân, Lê Phước Nghiệp vàTố Tâm dù có mảnh khảnh thì hai chàng kia vẫnđược chị ca ngợi là đẹp rắnchắc theo kiểu trượng phu nam tử, còn nàngnọ cững được chị so sánh vẻthướt tha của cây lệ liễu. Chàng Hoàng KhiếtTinh tuy mập mạp nhưng được tác giảtặng thêm vẻ bảnh trai như nam tài tửđiện ảnh Rod Taylor. Còn cô Hồng Nguyệt có chânthấp chân cao và mặt rỗ hoa mè hồi nhỏ,nhưng vì cô ta hiền lành, tài hoa lỗi lạc nên tácgiả thay thế Ông Trời cho cô gặp ông  thầy bó ngải Chiêm Thành kéo dàicái chân thấp vài phân để nó xấp xỉ với châncao, và chị đóng cho cô ta đôi giày đế mỏngđé dầy để cô ta có dáng đi thăng bằng,thướt tha và uyển chuyển. Chưa hết! Chịcòn  truyền lịnh chonhững vết rỗ trên khuôn mặt cô ta phải theothời gian mà lì đi để da mặt cô ta trơn láng.

      Chân dung và cáchphục sức của các nhân vật trong Thời BiểnLặn Sông Trong  tuy khôngđược miêu tả chăm chút, nhưng cũng khá chuđáo. Xin đọc đoạn hai chị em Tố Tâm vàTố Tiên đi dự cuộc dạ yến và dạvũ tại Dinh Tỉnh Trưởng:

     

      TốTâm Tố Tiên như cặpsanh đôi. Hai chị em có những đường nét khuônmặt thanh tú và hao hao giống nhau. Hai cô chỉ khác TốTâm mảnh mai có mái tóc để dài lưng chừnglưng, còn Tố Tiên nồng nàn sinh lực với mái tócđen ngắn đến cổ, vén gọn hai bên mép tai.Đêm nay hai cô ăn mặc và trang sức cũng giốngnhau, áo dài tay phùng bằng gấm Thượng Hải màu hồng,nổi những cành bạch mai trên nền gấm rậprờn ánh bạc. Cả hai đeo bông giọt mưabằng ngọc trai, vòng cổ, vòng tay bằng ngọc trai.Quần lụa trắng, mang giày bít mũi với gót cao. Máitóc đen như nhuộm mực nằm trong chiếc''băng-đô'' hồng xõa bồng trên bờ vai thongầy mảnh khảnh của Tố Tâm. Làn da trắngcủa cô đuợc dậm lên lớp phấn hồngnhẹ, dưới ánh đèn điện trông cô hếtsức bình thuờng. Nhưng trước cái vẻ cao sangvà nét quý phái trời ban đó, ai trông thấy, cũng khó lòngmà quên đi trong giây lát.

      Còn Tố Tiên dáng thanh thoát khôngbằng chị, cô hơi thấp hơn, nhưng có vẻtươi mát hơn chị bởi nước da trắngnhư gà bóc, nụ cười vui tươi hớn hởđi với đôi mắt to ngời sáng. Cái nhìn vô tư côđầy tự tin. Và lúc nào trên miệng cô cũng sẵnsàng chớm nở nụ cười càng lâu càng cảmthấy cô rất dễ thương tạo chongười đối diện nhiều mỹ cảmlẫn thiện cảm.

(TBLST, các trang 241, 242)

 

     Còn chân dungcủa Khải Tuấn, một chàng thanh niên thuộc thànhphần ưu tú của xã hội trung lưu cấp caođược tác giả phác họa như sau:

     

      Khải Tuấn có tướngkhỏe mạnh, cao ráo phải một mét bảy chứkhông ít. Nước da ngăm, cái ngăm khỏe mạnhhồng hào như da rái lựu rám nắng. Mái tóc anh bồngbềnh trên vầng trán vuông, cao và rộng. Chân mày rậm.Cặp mắt to, tròng đen ngời sáng nhiều hơntròng trắng như phớt màu xanh lợt của mensứ. Anh đi đứng thong thả, nói cười vuivẻ, tế nhị. Hôm đó, Khải Tuấn mặcchiếc áo tay ngắn màu kem, quần nâu sậm. Cái mốtthời nay, các cô cậu thường hay đeo dâychuyền mỏng, bằng vàng 18k, dài gần tơi rún vàmiếng mề-đai hình bầu dục có lồng ảnhgiữa hai mặt kiếng. Chiếc đồng hồmạ vàng lớn mặt, dây cũng mạ vàng gồghề tương xứng với mặt đồnghồ. Anh mang giày da bóng loáng, miệng luôn  cười tươi, ưa phatrò nên trông trẻ trung hơn trong bộ veste màu xanhđậm đêm dạ tiệc năm nào.

(TBLST, trang 305)     

 

      Đặcđiểm chót trong văn chương của DưThị Diễm Buồn là chị hào sảng vớiđộc giả. Chị thết đãi các nhân vậttrong mọi tác phẩm của mình những món ănquốc túy quốc hồn rất thường xuyên,rất phong phú ê hề,  khôngtiện tặn, không bỏn sẻn. Độc giảnhờ vậy cũng đuợc... ăn hàm thụ luôn.Nhưng có điều hơi lạ lùng là không bao giờchị cho các nhân vật mình ăn bất kỳ món mắmnào. Hỏi ra, chị vốn dị ứng với mónquốc túy quốc hồn đậm tình dân tộc này. Thỉnhthoảng, chị biểu diễn tài nữ công gia chánhcủa mình bằng chỉ vẽ cho độc giả làmmột vài món ăn địa phương ( như các mónăn cỏ truyền ở quận Cai Lậy). Và cũnghình như chị chỉ đãi độc giả ăn cácmón ăn Nam Kỳ Lục Tỉnh chứ không đãi các mónăn miền Bắc hay các món ăn miền Trung. Có lẽvề ẩm thực, chị có dị ứng hoặckỳ thị với các món ăn ngược lênhướng Bắc xa xôi chăng?

 

*

* *

 

      Trongtruyện có thêm hai mối tình quan trọng nữa. Đó làmối tình giữa Đào Vũ Kỳ Trân và cô Thoại Hoa.Cô này có học thức, giỏi việc mưu sinh, thôngminh, quyền biến, cư xử theo con nhà thượnglưu trong xã hội. Nhưng Đào Vũ Kỳ Trân chỉthương mến cô ta, chứ không yêu đương sayđắm như đối với Tố Tâm. Không hiểuThoại Hoa có vì tự ái hay vì nhút nhát mà không chịu tỏtình trước với Kỳ Trân? Nàng mòn mỏiđợi chàng bật đèn xanh trước, nhưng chàngcứ bật đèn đỏ, rồi bật đèn vàng,nên nàng đành đậu chiếc xe tình ái tại chỗ.Sau cùng,Thoại Hoa đi qua Pháp học tu nghiệp (tácgiả không nói tu nghiệp về ngành nghề gì ) cốtnhờ không gian và thời gian chôn mối ẩn tình củanàng.

      Mối tìnhthứ hai là mối tình giữa Khải Tuấn và  nữ dược sĩ Vân Trang.Cô này là chị ruột của Vân Hạnh, mà cô Hạnhlại là bạn tâm đầu của Tố Tiên. Cả haichia tay mà cả cô Trang lẩn Khải Tuấn chẳng aingậm ngùi lưu luyến huống hồ là đau khổtổn thương? Mối tình này gượng gạo,lỏng lẻo, chẳng những không dậm chân tại chỗmà coi bộ đang hồi suy thoái. Cho nên Vân Trangcương quyết cắt đứt cuộc tình phaithắm lạt hương kia đi. Có như thế, VânTrang thảnh thơi đi lấy chồng, còn KhảiTuấn tha hồ vẫy vùng trong cuộc đùa bónggiỡn trăng với Tố Tiên để rồitrầm lụy si mê nàng.

      Nếubảo rằng Thời Biển Lặng Sông Trong  là tiểu thuyết đồngquê theo trường phái văn chương hiện thựcthì chưa chắc đúng. Ở đây, trong bốicảnh nửa chợ nửa quê, tác giả thăng hoa vàonhững giấc mơ danh vọng chói chang, những ướcvọng đến những địa vị nguy nga tránglệ dưới bóng mặt trời, rồi rủ rêđộc giả bơi lội trong những  ảo tượng lộnglẫy do chị un đúc, sản sinh . Những giấcmơ, những ước vọng ấy đượcthể hiện ở hai cô gái tỉnh lỵ, mộtliệt vào bậc trung lưu cấp thấp (KiềuPhương), một còn cựa quậy trong cảnh nghèohèn (Tuyết Mai), nhưng bỗng dưng nhờ tài năngthiên bẩm vụt trở thành minh tinh màn bạc. Chúng cònthể hiện qua cô gái có tật chân và xấu xí từ lúcnhỏ (Hồng Nguyệt) và qua cô gái hiền lành khờkhạo, không có cá tính (Kiều Nga) ; rồi đó côđầu trở nên một nhà văn lừng danh, cô sautrở thành một nhà thơ lỗi lạc. Hai cô gái lao vàovực văn nghệ trình diễn và hai cô gái lao vào môitrường văn chương thi phú, nếu khôngđược trai tráng xun xoe ve vãn thì cũng lấychồng giàu. Còn hai nữ nhân vật vai chánh là Tố Tâm vàTố Tiên đều lấy chồng nhà giàu, họcgiỏi, đẹp trai hoặc bảnh trai. Riêng  cô chị thì đậu tú tài vàođầu mùa nền Đệ nhứt Cộng Hòa tạimiền Nam Việt Nam, bằng đó rất hiếm quý vàothuở đó, huống chi bằng cao học của cô em  đa từng du học ởMỹ.

       

*

* *

 

      Dư ThịDiễm Buồn vốn chủ trương văn dĩtải đạo. Chị chịu ảnh hưởngnền luân lý cổ truyền của nhà sĩ NguyễnĐình Chiểu: Trai thời trung hiếu làm đầu/ Gáithời tiết hạnh làm câu trau mình. Nhưng vào thờiđại nam nữ bình quyền, chị không đành lòngđể cho nàng phục tùng chàng theo truyền thống gọi dạ bảo vâng. Lúc cònđá lông nheo với nhau, lúc yêu nhau và lúc hứa hôn vớinhau, nàng có thể cải vả với chàng rầm rĩ,chì chiết chàng  dằng daibởi tự ái ổn thương, bởi ghen tuông sađà. Nhưng khi cả hai nên vợ nên chồng rồi thìnàng trở nên mềm mỏng ngọt ngào với chồng.

     Trong haitruyện dài Một Góc Trời Thôn Dã  và Thời Biển Lặng SôngTrong ít có nhân vật gia nhập vào quân ngũ, trừ ĐàoVũ Kỳ Trân,  LêPhước Nghiệp và Hoàng Khiết Tịnh vì thuởđó dân miền Nam an hưởng thái bình, chưa có ngòilửa chiến tranh ngún cháy khắp phần đấtnước tự do nên chưa có lịnh Tổng ĐộngViên. Cho nên  dù vốn yêu línhnhưng tác giả chỉ có thể tạo ra những línhkiểng lính huê, ngồi ngoáy bút ở văn phòng và họchưa thể tỏ ra  anhdũng trong các cuộc hành quân diệt địch.

     Dư ThịDiễm Buồn cũng chủ trương luôn chuyệnở hiền gặp lành. Trong hai tác phẩm này,người ác đúng nghĩa rất hiếm. Bà Hai Cung xéoxắt đày đọa tình địch lúc đầu,nhưng về sau lại tỏ ra tử tế với bàTư Hiền và đứa con của chồng. Hai nàngKiều quyết lòng chia uyên rẽ thúy thằng em khácmẹ của mình vì mặc cảm hơn vì hiểm ác. Tuynhiên khi con gái của Thiện Tố gặp nạn, cảhai tỏ ra thông cảm với Cẩm Hương, âncần an ủi nàng.

      Còn thêmmột đặc điểm nữa, bao giờ các nhânvật chánh của Dư Thị Diễm Buồn cũngđược trời ban thưởng: nam nhân vật thìhùng tráng ở sắc vóc và trượng phu ở cáchsống, còn nữ nhân vật thì diễm lệ yêu kiều,tâm tánh hiền lương. Lại nữa, họ cònđược Thượng Đế lì xì một hậuvận tốt đẹp hiển vinh giống nhưhậu vận các nhân vật chánh trong cổ tích, trongtruyện thơ, trong các tác phẩm diễm tình củanữ sĩ Barbarra Cartland (Anh) hoặc của đôi uyênương tiểu thuyết gia Delly (Pháp).

     Dư ThịDiễm Buồn ưa viết những lới mắngmỏ và chì chiết với các nhân vật ác độc(nhân vật phản diện), ưa nói xóc hông xóc óc họ.Nhưng điều đó chứng minh tâm địachị rất tốt lành, rất can đảm. Có lẽchị nghĩ rằng mình chẳng cần các  độc giả trí thứcrởm rang khó tánh, hạng ưa chê bai văn chươngnêu lên cái Thiện. Thứ văn chương dướitầm mắt cao ngạo của họ là lỗi thời.Con đường văn chương tải đạo củachị đã mở sẵn từ khi chị bắtđầu cầm bút và chị tha hồ  hăm hở xông pha lênđường, trối kệ những miệng lằnlưỡi mối được ngụy trang đó là miệnglưỡi thông minh uyên bác của bọn ngụy tríthức. Nếu chị nghĩ như thế thì các tácphẩm của chị lot vào quảng đại quầnchúng dễ như bỡn và sẽ trường tồnvới cảm quan trong sáng của hạng độcgiả thuần hậu và đơn giản trong cách suynghĩ.