Mối giao tình do vănchương kết hợp khởi đầu từđó.  Cho tới tiếtsơ thu trên đất Pháp thì nó đã ngót nghét vài thángrồi.  Và chị ngỏ ýnhờ tôi viết BẠT cho tập truyện ”Thiên Thanh” của chị.  Vậy là tôi có dịp đi vào khuvườn văn chương của một nhà vănnữ gốc Phan Thiết đã từng sống ở SàiGòn từ năm mười sáu tuổi.

Các bạn độcgiả có thể lầm tưởng rằng Võ ThịĐiềm Đạm là cây bút Nam Kỳ vì giọng văncủa chị rất là Nam Kỳ còn hơn là giọngvăn của các nhà văn gốc Nam Kỳ chính cốngnhư Phan Thị Trọng Tuyến, Nguyễn ThịNgọc Nhung, Trần Thị Kim Lan ở hải ngoại vàxa hơn như Nguyễn thị Thụy Vũ vào thờichiến tranh Quốc Cộng, trước năm 1975.  Điều ấy có gì lạđâu.  Tỉnh Phan Thiếtở vào vị thế cánh cổng đi vào cuộcđất Nam Kỳ Lục Tỉnh cho nên ngôn ngữ và cáchphát âm dân Phan Thiết giống ngôn ngữ và cách phát âm dân NamKỳ 100%.  Bởi thế chonên vào thập niên ba mươi, nữ nghệ sĩnền ca kịch cải lương là cô Sáu NgọcSương ca cổ nhạc Nam Kỳ rất rựa ràng,diễn những vai lẳng hay vai thương cảm có kémgì hai nữ nghệ sĩ Ngọc Hải hay Kim Cúc trên sânkhấu Việt Kịch Năm Châu và có thể chen lấn vàohàng ngũ Năm Phi, Phùng Há, Bảy Nam, Thanh Tùng, Kim Thoa,Thanh Loan, Sáu Nết, Kim Cúc, Kim Lan, Ngọc Hải...

Văn phong của VõThị Điềm Đạm chẳng những giống ychang người Nam Kỳ mà cái phong thái trong văn lạihiện lồ lộ trạng thái tinh thần (la mentalité) ngườiNam Kỳ một cách đậm đà duyên dáng.  Có thể ở ngoài đờichị là một nhân vật điềm đạm, ônnhu.  Nhưng trong vănchương, dù không suồng sã, lả lơi, bộctệch, nhưng bút pháp chị biểu hiệu mộtgiọng điệu nghịch ngợm, dí dỏm, rạngngời một tâm hồn lạc quan trong đa sốtruyện ngắn.  Văn phongcủa Võ Thị Điềm Đạm không thểtượng trưng cho nét thêu tỉ mỉ trên lụa, trênnhung, cũng không gợi nên nét bút khải thư (chânphương) ở vẻ chăm chút và xương kính.  Nó cũng không gợi nét phóng búthoành tráng trên bức đại tự.  Đây là biểu tượng nétchử thảo cực kỳ uyển nhuyển, baybướm và lả lướt mà không mạnh bạođến độ phóng cuồng, ngạo mạn.

Tập truyện “Thiên Thanh” gồm cómười lăm truyện ngắn:

Điệu Luân Vũ BênBờ Donau

Lãng Đãng Thức Mây

Mùa Russ

Hai Người mẹ Nhỏ

Đời Tôi Là Thế Đó!

Cà Ty Tự Khúc

Mãi Mãi...

Nỗi Đau Này Biết NóiĐến Bao Giờ ?

Thiên Thanh

Em

Hồi Đó...

Căn Bệnh Hiểm Nghèo

Tình Xuân Cuối Đời

Trong Con Hẻm Cụt

“Thiên Thanh”  không quytụ những truyện ngắn chung một đề tàithuần nhất.  Rấtnhiều đề tài được tác giả khai thácmột cách chi ly tỉ mẫn nhưng vô cùng hàohứng.  Chị có kinh nghiệmsống phong phú, có sự quan sát tinh nhuệ, có tư duy sâusắc và có sự cảm ứng bén nhạy.  Thế giới vănchương của chị nhờ vậy mà đa dạngđa sắc, tình người của chị thêm bát ngát mênhmông và ăm ắp niềm thông cảm.

Trong tập truyện “Thiên Thanh”  có truyện mô tả nghịchcảnh với các nhân vật sống trong góc kẹttối tăm dẫy đầy ngang trái đau lòng,giữa lòng xã hội phức tạp.  Xin hãy xem hoàn cảnh thằng bémồ côi Rune trong truyện ngắn “Đời Tôi Là Thế Đó!”.  Ở đây, thân phận trẻem mồ côi được các cơ quan từ thiện dođạo Gia-Tô sáng lập mà kẻ thừa sai lãnh phầnchăm sóc những trẻ bất hạnh không do lòng bác áido Chúa Ki-Tô xiển dương mà do sự trói buộtlỏng lẻo của bổn phận đúng hơn.  Chúng ta còn chứng kiến qua ngòibút phanh phui sắc của nhà văn họ Võ cảnh hai côbé nghèo nàn săc sóc đứa em trai, một trong gia đìnhli dị bên Na Uy, một trong gia đình mẹ chếtsớm chỉ còn cha và bà ngoại già yếu trên đấtnước Việt Nam qua truyện ngắn“Hai Người mẹ Nhỏ”. Chúng ta còn được tác giả mời dự khánhoàn cảnh những nàng chinh phụ trong cuộc chiếnĐông Dương giữa Pháp và Việt Pháp và trongcuộc nội chiến Quốc Cộng qua truyệnngắn đậm đà sắc thái tùy bút “Nỗi Đau Này Biết Nói Đến Bao Giờ ?” Những đề tài nàykhông phải chẳng có ai khai thác ; nhưng những chitiết đặc thù và cực kỳ sống độnglàm cho chúng trội hẳn những cây bút tả chân hiệnthực vốn chỉ là chân tháp ngà hóng chuyện hoặcđọc báo rồi tưởng tượng vẽvời thành một câu chuyện hẳn hoi.

Chi tiết trong các tácphẩm càng nhiều bao nhiêu càng nâng giá trị của tácphẩm, càng nhen nhúm thêm sự sống động lẫnsống thực cho tác phẩm, càng tô thêm cái đẹpcủa bút trình tác giả bấy nhiêu.  Những truyện vừa kểtrên đượm đà tính chất tả chân hiệnthực, luôn cà truyện ngắn “CàTy Tự Khúc”.  Truyện nàydù tác giả nhân cách hóa con sông thành một nhân chứnglịch sử, đã từng chứng kiến hoàn cảnhvà tâm tình một gia đình trong cuộc chiến chốngPháp.  Tới ngày tàn cuộcchiến, sau hiệp định Geneva, ngườichồng theo cánh Việt Minh Cộng Sản tập kếtra Bắc, rồi kẹt luôn ngoài ấy suốt hai mươinăm sau.  Người vợở miền Nam thủ tiết nuôi đứa con gái chotới khi nó trở thành thiếu nữ lấy chồng làmột sĩ quan của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa.  Khi người chồng tậpkết trở về thì người vợ đã quátuổi thanh xuân, còn ông thì đã có vợ khác.  Muốn chuộc lỗi lầmcủa mình, ông giúp vợ con mình vượt biên.  Dòng sông Cà Ty đưa hai mẹcon ra biển, thầm chúc cho cả hai được đếnbến bờ tự do.  Câuchuyện dù có khoác nếp áo hòa hoa thơ mộng nhưngnội dung và tình tiết câu chuyện vẫn là chuyệnhiện thực.

Còn truyện “Căn Bệnh Hiểm Nghèo”  Nói tới xã hội đỏđen lậu của người Hoa Kiều trênnước Na Uy.  Ngườicon trai thua bạc liên miên, nợ nần chồng chất.  Bà mẹ vì thương con,muốn giúp đỡ con, nhưng e ngại bốdượng của đương sự eo sèo nên toan lidị người chồng chắp nối của mìnhđể giúp tiền bạc cho con mà không bị chồngtrách móc.  Sự hy sinh cua mẹlàm người con trai hồi tâm, quyết địnhbỏ thói ham mê cờ bạc để làm lại cuộcđời.  Ở đây,sự hy sinh vô điều kiện của bà mẹ làm loãngnhạt tính chất hiện thực ít nhiều, nhưng nóhiển lộ lòng mẹ sáng lộng lẫy như bóngtrăng rằm.



Như tôi đã nói,tập truyện “Thiên Thanh” cónhiều đề tài đa dạng.  Nó lại còn có nhiều chấtliệu phong phú, có nhiều khía cạnh xã hội phồntạp.  Điều ấychứng tỏ tác giả đã đi và sống nhiều nơi,thu thập nhiều kinh nghiệm sống quý báu rấtcần thiết cho một cây bút tả chân hiệnthực.

Trong tập truyện cóvài hình bóng của người đàn bà tị nạnViệt Nam sống êm đềm hạnh phúc bênngười chồng bản xứ và những đứacon mà nhận thức về quê ngoại còn mơ hồ.  Nhưng người đàn bàlấy chồng dị chủng lại không quên cáitruyền thống dân tộc mình. Đó là bà Minh, vợ ông Lars-Erik, mẹ cô nữ sinhStella trong truyện «Mùa Russ».  Bà thấy bọn học sinhchơi giỡn quá luông tuồng nên sợ con gái mình lơ làchuyện đèn sách nên muốn cho con giữ sự quân bìnhgiữa hai vấn đề ăn chơi và họchành.  Bà thường khuyênrăn con gái bằng câu : «Họcmà không chơi uổng đời tuổi trẻ.  Chơi mà không học bàn rẻtương lai. »

Trong truyện “Mãi Mãi” cô bé nữ sinh cũng có bà mẹ Việt Nam.  Bà ta dù đã an cư lạcnghiệp bên người chồng Na Uy và có đứa congái ngoan chăm chỉ học hành, nhưng bà làm sao quênđược cơn ác mộng trải dài suốt mộtchặng đường lịch sử trên đấtnước quê hương của mình.  Bà cũng không thể quên nỗikhó khăn trong việc hội nhập vào nước Na Uyđể đất nước ấy trở thành quênhương thứ hai của bà sau này.  Cho nên bà giúp con gái mình làm mộtbài luận văn trả rộng tâm tình cùng hoàn cảnhcủa mình.  Có vậy Stellamới phóng bút làm một bài luận xuất sắcnhất trong lớp.

Trừ truyện thứnhất trong tập truyện với cái tựa : “Điệu Luân Vũ Bên BờDonau”, hình ảnh quê hương Phan Thiết nếu khôngxen kẻ hoặc rỉ rả len lỏi vào cuộc sinhhoạt cùa kiều bào trên đất Na Uy. Tuy nhiên cùngvới ba truyện ngắn : “CàTy Ca Khúc”,  “Tết Phan Thiết”, “Hồi Đó” được tác giả vạch lênnhững nét tạo hình rất thân thương.  Đây là cái Tết ở làngĐại Nẫm quê nội lẫn quê ngoại của tácgiả, một làng trù phú ở vùng phụ cận thànhphố Phan Thiết.  Nhữngnét cổ truyền, một vài phong vị trong những ngàyđón xuân ở Phan Thiết phản ảnh 95%được hình bóng cái Tết ở đấtnước Nam Kỳ Lục Tỉnh.  Nhưng có khác chăng là nhờvào đất đai trù phú, nên dân Nam Kỳ Lục Tỉnhtừ bậc trung lưu trở lên sắm sửa nhiềumón ăn ngon hơn như canh hầm, bì gói, nem chua, dưahấu... ?  Dân Phan Thiếtđa số dư ăn dư để cũng có thểhiện được những món trân cam giai nhụcnhư thế, nhưng có phải chăng tác giả kểqua loa vài món tiêu biểu nên bò sót vài món cổ truyềnđi ?  Hoặc là cóphải thuở chị còn ăn Tết ở tại quê nhà,óc quan sát của chị vì bị ám ảnh bởi chiếntranh nên không được tinh nhuệ nên chị quên đivài món ăn hâm đi hâm lại nhiều ngày đểăn tới hôm cúng tất (người Bắc gọi làcúng hóa vàng) ?  Khôngđâu.  Tết Phan Thiết cónhững món ngon vật lạ khác mà Tết Nam Kỳ không cónhư rượu nếp than, cơm rượu, cốm,thịt bò ướp sả ớt cuốn từng lọn,măng kho... Cái Tết Phan Thiết trong văn chươngVõ Thị Điềm Đạm chúng ta không biết cóphải vào thuở thanh bình hay vào thời chiến tranh, nênđộc giả không nghe được một tiếngpháo nào hoặc tiếng súng nào.

Còn truyện ngắn“Hồi Đó...” tuy tácgiả nhắc lại chuyện ăn trầu xỉathuốc của bà nội và của mẹ mình cùng chuyệnđi xem hát bội thuở ấu thơ của mình,nhưng đây không phải là truyện phong tụcđơn giản mà nó trói buộc vào thời khói lửagiữa hai phe Quốc Cộng tương tranh.  Chuyện trầu cau vôi thuốc,chuyện hát bội theo dòng biến chuyển sinh diệtdần dần rút lui ra khỏi đất nước chúngta khi thế hệ dân chúng sinh trưởng vào đầuthập niên bốn mươi lần lượttrưởng thành.  Tớithập niên bảy mươi, chúng còn tồn tạichăng thì cũng chỉ xuất hiện lẻ tẻhoặc sinh hoạt yếu ớt. Đọc “HồiĐó... ”, chúng ta mới thấm thía hai mặt trái vàthật của nghệ sĩ sân khấu.  Các diễn viên vốn là nhữngkẻ tầm thường về sắc vóc, thân thế,cách sinh hoạt ở ngoài đời.  Nhưng khi họ xuất hiệntrên sân khấu, nhờ ánh đèn rọi, phấn son, y trang,hia mảo, nghệ thuật ca diễn biến đổihọ thành những nhân vật xuất chúng làm ngườixem ngưỡng mộ say mê. Đó là hai bản mặt của một đồngtiền, hai nhân vật của một con người.  Hoặc nói theo kinh Phật, đólà hai Tướng (hiệntượng) cùng một Tánh (bảnthể).

Truyện ngắn “Trong Con Hẻm Cụt”  không phải chỉ là truyệnhiện thực suông trơn đâu, mà là bức tranhbuồn thảm về cuộc đời một thiếunữ bị người đời bỏ quên thuở côta còn là nữ sinh, sống nghèo nàn trong hẻm cụt.  Cô cố gắng ăn họcđể khi ra đời có công ăn việc làmđỡ cực nhọc khác hơn mẹ và chịcủa mình.  Trong lớp cô khôngtham gia vào sinh hoạt của bạn bè nên thét rồichẳng ai thèm chú ý đến cô. Khi ra trường, cô dạy học ở mộttỉnh lỵ khuất lánh. Sau khi đất nước bị Cộng quâncưỡng chiếm, cô vẫn sống thui thủi.  Nhưng sau khi cha mẹ chết,cô về căn nhà cũ mở lớp dạy học, tìmlại được ánh mắt và nụ cười thânthương của học trò.



Võ Thị ĐiềmĐạm đâu có quên độc giả thích ngượcdòng dĩ vãng để trở về tuổi trẻ.  Có nghĩa là chị vẫncống hiến cho họ nhiều chuyện tình.  Không phải chỉ toàn lànhững chuyện tình suông trơn mà đa số làchuyện tình có gắn bó vào mệnh nước nổi trôivà vào những sóng lớp phế hưng của lịchsử.

Qua truyện ngắn “Em”, chúng ta gặp gỡ bàThư cựu nữ sinh Sài Gòn đã từng yêu Hải,được hãnh diện và hạnh phúc khiđược xưng emvới chàng.  Khi đấtnước đổi cờ, cả hai vĩnh viễn xanhau.  Thư vượt biên vàđịnh cư bên Na Uy, lấy chồng bảnxứ.  Trong cơn ân ái mặnnồng Harald, chồng Thư mong Thư nói những câu âuyếm yêu đương bằng tiếng Việt cho chàngnghe, nhưng Thư chỉ siết chặt chồng, hônchồng thắm thiết hơn. Nàng không muốn xưng ”em”với chồng và nói những câu âu yếm bằngtiếng Việt.  Saumười năm xa Hải, sau hai mươi năm làmvợ Harald, nàng chỉ muốn dành những câu ân tình xaxưa mãi mãi cho Hải. Điều đó, ghi một vết chàm trong lòng Harald.

Truyện ngắn “Thiên Thanh” là một câuchuyện tình giữa anh tiền tuyến và em hậuphương.  Sau khi miền NamViệt Nam bị thất thủ, tác giả buông lửngở đây, không cho chàng ngã gục trong cuộcđụng độ cuối cùng. Chị cũng không tiêp tay Việt Cộng thảychàng vào trại tù cải tạo. Tuy nhiên, Sương, cô em nữ sinh viên vẫntriền miên phân  vân lo lắngsố phận người bại binh sẽ ra sao.

Đây là hai đề tàihấp dẫn cho đa số nhà văn nữ lẫnnữ độc giả. Đề tài nàng cô phụ khi kết hôn vẫn còn mangtheo hình bóng cố nhân.  Thảonào mà quyển “Dứt Tình” củaVũ Trọng Phụng hồi tiền chiến bán chạynhư tôm!  Thảo nào màquyển “Sống ChỉMột Lần”  của MaiThảo hồi còn trong nước tái bản sáu lần,mỗi lần năm nghìn ấn bản!  Thảo nào mà hai bài thơ “Hai Sắc Hoa Ty-gôn” và “Bài ThơĐan Áo” của T.T.Kh được hàng triệuđộc giả yên thơ ngưỡng mộ!  Dân tộc nào mà chẳng có đasố độc giả hâm mộ văn chương suytôn tình yêu?  Nhà vănĐức với E. M. Remarque trong truyện dài “Le Temps D’Aimer et le Temps de Mourir”đã gặt hái cả sông cả biển nướcmắt khán giả trên toàn cầu; đến khiđiện ảnh gia Douglas Sirk chuyển thể tácphẩm thành phim đã nâng cao tên tuổi đôi tài tửJohn Gavin và Lisolette Pulver trong bóng tối lờ mờnhảy ra thành minh tinh.  Nữsĩ Hàn Tố Anh (Han Suyin) vốn cha Tàu mẹ Bỉviết mấy cuốn sách đầu bằng chữ Anhkhông mấy ăn khách.  Nhưngđến khi bà tung ra quyển tiểu thuyết tựtruyện “A Many Splendored Thing”  thì hàng triệu con tim cácđộc giả trên thế giới phải rungđộng bàng hoàng. Điện ảnh gia Henry King chuyển thể nó thànhcuốc phim “Love is a ManySplendored Thing” (“Tình Yêu Lộng Lẫy”) làm cho đôi minhtinh William Hodden và Jennifer Jones leo lên tuyệt đỉnh danhvọng.  Đã vậytiếng hát truyền cảm của Andy Williams qua ca khúc cùngtựa với quyển tiểu thuyết và cuốn phimnhờ thế mà đi sâu vào vào cõi thưởng ngoạncủa thính giả sành điệu quốc tế từthập niên năm mươi đến giờ.

Truyện ngắn “Lãng Đãng Thức Mây” nói lêntình yêu của một cặp vợ chồng tuổibước vào mùa thu cuộc đời.  Minh, người chồngthường chat qua internet với cô tình nhân Tím Tím. Thu, người vợ không biết xài internet, nhưng nghi ngờ chồng mìnhthường trò chuyện bằng chat với người đàn bà khác nên nàng âmthầm khổ sở vì ghen tuông. Tuy nhiên Minh còn yêu vợ nhà. Màn chat chót, chàngchuyện trò mùi mẫn, âu yếu du dương với TimTím, nhưng chàng thổ lộ với cô ta rằng chàngvẫn yêu Thu trước sau như vậy.  Cử chỉ hồi “chánh” là rủ vợ đi du lịch bên Luân Đôn và xem cakịch.  Chắc có lẽ Minhmuốn tái diễn tuần trăng mật đểchuộc tội với người vợ tào khang củamình chăng?  Tuy nhiên, dùcuộc du lịch kia có tái, có nạm, có gầu chăngnữa thì tô phở “LãngĐãng Thức Mây” vẫn là một đề tàiphổ thông.  Tuy nhiên, nhờvăn phong nồng mặn thơm tho những gia vị mànước lèo của tô phở vẫn hợp khẩuvị với mọi tầng lớp độc giả,vẫn quyết rũ đượm đà khó tả.

Đã viết về tìnhyêu, Võ Thị Điềm Đạm không nỡ bỏrơi mấy ông già có cái trái tim mảnh mai nên dễmẫn cảm trước cái vỗ nhẹ củanhững đợt sóng tình. Truyện ngắn “Tình XuânCuối Đời” được diễn tảbằng những lời đối thoại thuần túy;tác giả thuật không cần thuật chuyện hay miêutả.  Đây là nhữnglời đối thoại rặc ròng giọng điệuNam Kỳ, tía lia một cách mặn nồng, véo von mộtcách duyên dáng.  Nam nhân vật  chỉ xuất hiện trongcuộc đàm đạo giữa bà vợ và cô cháu gáicủa ông ta; giữa cô cháu gái và người cô phụ tênXuân Thảo mà ông chỉ gặp một lần nhưng ôngđã yêu nàng bằng mối tình đơn phương.  Đó là một ông già bảymươi tuổi mắc bịnh ung thư, ngườinhà đoán chừng trong vòng hai năm là ông sẽ nhắmmắt buông xuôi.  Nhưng màkhông!  Sau hai năm, ông lạicó vẻ khỏe mạnh hơn, ăn mặc chảichuốc hơn, lại làm thơ và cho xuất bản haitập thơ, lấy bút hiệu là VĩnhThường.  Riêng thi tậpcó cái tựa “Tình Xuân CuốiĐời”  ông ta cóđề giòng trang tặng: “Traovề em thương yêu cuối đời”  Qua cái tựa của thi tập, bàvợ và cô cháu tưởng là ông tặng thơ cho vợ vìbà tên Ngọc Xuân.  Nhưng khicô cháu viếng thăm cô bạn tên Xuân Thảo thì cô bạncho biết rằng nhà thơ Vĩnh Thường thíchđiện đàm với cô và chỉ xin cô chấp nhậntình yêu đơn phương của ông ta.  Những cuộc điệnđạm ấy mới có thể tiếp sức sốngcho ông ta.  Bởi đó mà thi tậpmới có cái tựa “Tình XuânCuối Đời”.  Vàđộc giả chúng ta chắc cũng thừa biếtlời trang tặng ở trang đầu tập thơ dànhcho Xuân Thảo chớ không phải cho bà vợ luốngtuổi Ngọc Xuân.



Truyện ngắn “ĐiệuLuân Vũ Bên Bờ Donau”  không hẳn thuần túylà chuyện tình yêu của chàng nhạc sĩ Johann Strauss,người đã khai sinh ra thể loại vals (luân vũ) nhịp ba, mà là mối giao cảmgiữa thơ, nhạc, hội họa và vũđiệu.  Hai nhạcphẩm bất hủ của Johann Strauss đượcphổ thông trong trường nhạc giới Việt Nam là “Le Beau Danube Bleu” (Phạm Duyphổ lời Việt với cái tựa “Dòng Sông Xanh”) và “One day, When You Were Young”.  Sựsáng chế điệu vũ valsthật giản dị: Johann Strauss dạo dọc theosông Danube (Người Đan Mạch thì gọi Danau)gặp những cô thiếu nữa giặt áo bên bờ sông.  Các cô ấy lấy chiếc chàyđập trên chiếc áo đã nhúng ướtnước, cứ hai cái đập nhẹ thì xen vàomột cái đập mạnh. Điệu luân vũ thế là được chàođời qua bài “Le Beau DanubeBleu”.  Nhưng âmhưởng tuyệt phẩm âm nhạc ấy một khichui vào cõi rung cảm và cõi thưởng ngoạn của VõThị Điềm Đạm rồi thì nó trở thànhmột câu chuyện truyền kỳ cực kỳ diễmlệ.  Chị cho Johann Strausssáng tác bài “Le Beau Danube Bleu” cócái gì không ổn cho nên trong đêm mười bốn âmlịch chàng mơ thấy thần nữ Giáng Tiên tronggiấc chiêm bao cho biết rằng xưa kia Johann Strauss làvua Lê Thánh Tôn, nguyên soái của tao đàn Nhị Thập BátTú đã từng gặp nàng tại chùa Ngọc Liên.  Vua mời nàng về cung cấm,nàng nhận lời bước lên kiệu, buông rèm theođoàn hành hương trở về Đế Đô.  Nhưng khi tới nơi thì nàngbiến mất.  Huyền thoạiđẹp ấy đã được đấng quânvương lỗi lạc về thi ca kia sáng tác bài thơcó hai câu: “Gió thông đưakệ tan niềm tục - Hồn bướm mơ tiênlẩn sự đời.  GiángTiên còn cho nhạc sĩ biết: “Thiếpmuốn lấy khúc luân vũ gợi lên hồn nhạc tronghồn tiên đế.”  Vànàng múa một điệu nhịp nhàng, xiêm y thathướt bay tung theo từng bước nhảy.  Hôm sau, vào đêm rằm thì cómột mỹ nhân khác hiện đến trong giấc mơcủa nhạc sĩ cho chàng biết tiền thân củachàng là họa sĩ Tú Uyên cư ngụ tạiphường Bích Câu, còn nàng là tiên nữa Giáng Kiều đãđược chàng thể dung nhan tuyệt trần củanàng trong bức tranh bất hủ của chàng.  Nàng bảo Johann Strauss: “Cung nhạc đêm qua chưatrọn, phiến nhạc đêm qua còn nhiều vấnvương.  Nét nhạc đêmqua còn nhiều trống không. Điệu vũ đêm nay còn chờ bước chânthiếp...”   Và Giáng Kiềunhảy theo điệu luân vũ, rót thêm nguồn cảmhứng vào hồn nhạc của Johann Strauss.  Đêm mười sáu âm lịch,tiên nga Giáng Ngân lại hiện đến, bảo: “Vâng, thiếp là nối tiếpcủa vầng trăng mười bốn ngậpngừng.  Thiếp là nốitiếp của vầng trăng mười lăm hân hoan.  Giáng Ngân là kết tinh của vòmtrời xanh ngát với dòng Danau ngời xanh biếc trong giâyphút đất trời giao hoan.” Nàng lại... múa để cho dòng nhạc trongcảm hứng chàng nghệ sĩ dập dìu nhún nhẩythành điệu luân vũ bất hủ, để rồibản “Le Beau Danube Bleu” chàođời.  Võ ThịĐiềm Đạm đã nhờ ba nàng tiên nữ giúpJohann Strauss khai sinh một điệu nhạc phổ thônghơn loại nhạc cổ điển hay bán cổđiển Tây phương, cho chào đời một ca khúctheo thể điệu luân vũ mà ngày nay chúng ta có thểthưởng thức trong thính phòng hay vũtrường.  Tác giảnhận chìm các cô thợ giặt xinh như mộng.  Và các cô cũng không biếttiếng chày đập áo giặt của mình đã lóe trongóc sáng kiến của chàng Strauss một tia sáng kỳdiệu để sáng tạo điệu luân vũ nhưbài hoan ca hạnh phúc vĩnh cửu“Le Beau Danube Bleu”.  Cóvậy độc giả kiều bào chúng ta mớiđọc được một truyện thầnthoại diễm lệ dưới ngòi bút lưu loát củaVõ Thị Điềm Đạm. Nhưng riêng với nhạc sĩ Phạm Duy, trongđiệp khúc bài “Dòng Sông Xanh”,anh vẫn có hai câu: “Những côem tươi môi, ngồi giặt yếm yên vui - Thả ýthắm mơ hồ chờ gió về xuôi” để hoàiniệm các cô thợ giặt đã gợi hứng cho chàngnghệ sĩ hào hoa thành Vienne thuở trước.  Và cũng để hoài niệmchàng nên vào năm 1938, điện ảnh gia Julien Duvivierthực hiện cuốn phim “Toutela Ville Danse” (Tất Cả Thành Phố Khiêu Vũ) với  đôi danh tài Fernand Gravey và LuiseRainier.

Truyện “ĐiệuLuân Vũ Bên Bờ Donau” trình bày cho độc giả chúng ta cái óc tưởngtượng phì nhiêu và nguồn rung cảm phong phú bao lacủa tác giả.



Phan Thiết là một thịtrấn khó quên đối với người bình dânmiền Nam qua thứ nước mắm ngon nhất toàn cõiViệt Nam, món mắm cá thu độc đáo không thua các mónmắm tôm chà, mắm tôm chua, mắm thái đất NamKỳ Lục Tỉnh. Đối với kẻ yêu nghệ thuật thìđịa danh Lầu Ông Hoàng trở nên bất tử khiđi vào ca khúc “Hàn MặcTử” của Trần Thiện Thanh nhằm vinh danhcuộc kỳ ngộ trong đêm trăng thanh giữa thisĩ Hàn Mặc Tử và người đẹp MộngCầm.  Lại còn tiếng hátcủa Nhật Trường, Thanh Thúy, Anh Khoa và Trang MỹDung há không làm ngây ngất bàng hoàng thính giả trên miềnNam Việt Nam, suốt một giai đoạn lịchsử nước nhà, suốt một thế hệtrưởng thành vào hai thập niên sáu mươi, bảy mươihay sao?  Lại còn nữnghệ sĩ Sáu Ngọc Sương trên các sân khấuđại ban như Phụng Hảo, Việt KịchNăm Châu, Nam Lân, thường thủ vai đào nhì; nhansắc nồng mặn, nét lẳng lơ tuyệt xảo,tài diễn xuất trào lộng đã làm cô nổi bậtkhông kém các nữ nghệ sĩ thủ vai chính.  Và tôi không quên Phan Thiết còn có cácnhà thơ Phan Bá Thụy Dương, Lê Khắc Anh Hàogắn bó tha thiết với thi ca. Tôi càng không quên nhà báo quân đội Anh Thuần (Phan BáThuần Hậu, bạn tôi) với tấm lòng bềnsắc tươi son trong lập trường chốngCộng, trong niềm yêu tha thiết nghề phóng viên; anhđã từng thức những đêm dài tâm sự vớitôi cùng các phóng viên quân đội tại căn cứ Lai Khêvào Mùa Hè Đỏ Lửa (1971-1972).

Giờ đây, nơichốn cùng thôn tuyệt tái ở vùng Champagne trên đấtPháp, tôi lại được đọc vănchương của Võ Thị Điềm Đạm,một cây bút phụ nữ gốc người PhanThiết.  Tôi tưởngchừng đây là một dân Nam kỳ chính cống vớimột bút pháp liếng thoắng, xôn xao, phóng túng.  Tập truyện “Thiên Thanh” là một hợp tác các bức tranh xãhội, những khía cạnh tâm tình.  Nhưng bất cứ mọibức tranh nào, mọi khía cạnh nào cũngđược tác giả thu hình một cách chăm chút kỹlưỡng: chọn một góc cạnh nổi bật,rọi ánh sáng sao cho những điều muốn diễntả nổi bật lên như các chuyên viên thu hình thạonghề trong bộ môn điện ảnh.