Những con mèo trong hình vẽ

Lafcadio Hearn

Nguyễn Văn Sâm dịch

 

Nghệ thuật khi đi tới tuyệt đỉnhthì ảnh hưởng của nó vô cùng, khó lường, khótưởng tưởng được. Câu chuyện cổtích Nhật Bản nầy được Lafcadio Hearn, nhàvăn Mỹ gốc Ái Nhĩ Lan, sống cuối đờiở Nhật, viết bằng một văn phong giản dịnhưng đã có công giới thiệu cái bản sắc đặcthù của văn hóa Nhật với Tây phương (NVS). 

 

Lafcadio_hearnLafcadio Hearn (1850-1904)

Lâu, lâu lắm rồi, trong mộtngôi làng bé nhỏ ở Nhật, có một đôi vợ chồngnông dân nghèo khổ. Họ là người tốt nhưng vìquá nhiều con nên không thể nuôi hết được.Đứa lớn nhất khi vừa lên mười bốnđã phải làm việc nặng nhọc giúp cha rồi. Hầuhết mấy đứa con gái ngay từ khi mới biếtđi đã phải lo đỡ đần cho mẹ.

Nhưng mà đứa nhỏ nhất,đẹt con, không thể thích hợp với công việc nặngnề. Nó thông tuệ hơn các anh chị, nhưng lại yếuớt và quá nhỏ bé. Thiên hạ nói nó không thể lớnđược. Cha mẹ nó nghĩ rằng lo cho con vềsau thành thầy sãi tốt hơn là thành nông dân. Rồi họdẫn con đến ngôi chùa trong làng, khẩn khoản vịsư trụ trì cho con vào chùa học tập như mộtchú tiểu.

Vị sự già trụ trì nóinăng ngọt dịu nhưng hỏi chú nhỏ nhữngcâu hỏi khó. Các câu trả lời đều rất mựcthông minh nên chú được chấp nhận ở chùa, làmtiểu, tu tập dưới sự hướng dẫn củavị sư già.

Chú thu thập rất nhanh nhữnggì được dạy dỗ. Vâng hầu hết mọilời. Nhưng có một điều chú lỗi lầm:thích vẽ mèo trong giờ tu tập. Thích đến nỗivẽ ngay cả những nơi không thể nào đượcphép. Mỗi khi ở nơi thanh vắng một mình, chú vẽmèo. Vẽ trên lề kinh, trên bia đá, trên vách phòng, trên cộtchùa. Nhiều lần vị sư già giải thích cho chú biếtđó là điều sai trái, nhưng chú vẫn chứng nào tậtnấy. Vẽ bởi vì không thể không. Chú có cái tàinăng của người nghệ sĩ. Và vì vậy khôngthích hợp với cuộc sống của một chú tiểutrong chùa, làm tiểu là phải học kinh học kệ.

Một ngày kia sau khi chú vẽ cáihình mèo đẹp đẽ trên giấy phong tườngthì vị sư già nghiêm trang nói với chú: "Này con, takhuyên con nên hãy rời khỏi chùa ngay. Con không thể tu tậpđể trở thành một vị sư được,nhưng con có thể trở thành một nghệ sĩ kỳtài. Bây giờ ta cho con lời khuyên cuối cùng, hãy nhớkhông được quên: Ban đêm hãy tránh chỗ trống rộng;chọn chỗ nhỏ hẹp!"

Chú không thể hiểu ý thầymình muốn nói gì khi bảo "Ban đêm hãy tránh chỗ trốngrộng; chọn chỗ nhỏ hẹp!". Trong khi cộttay nải để ra đi, chú suy nghĩ lại mãinhưng vẫn không thể nào thấu lý câu nói. Chú sợkhông dám hỏi gì thêm với thầy ngoài việc nói mấylời giã từ.

Lòng buồn rười rượichú rời chùa, tự hỏi không biết mình phải làm gì.Chú biết rằng nếu về nhà thì sẽ bị chađánh vì không nghe lời thầy. Ngay lúc đó chú nhớ lạilà làng bên cạnh, cách đấy mười hai dặm có mộtngôi chùa rất to lớn nguy nga. Chú từng nghe rằng ởđây có rất nhiều sư sãi, chú quyết địnhđến đấy xin học tập làm sãi.

Lúc bấy giờ thì ngôi chùa đóđã đóng cửa rồi nhưng chú tiểu nhỏ khôngbiết điều này. Chuyện là ở đây có mộtcon quái vật làm tinh làm ma khiến các vị sư trong chùakinh sợ phải bỏ đi. Con quái vật từ ấyngụ chiếm ngôi chùa. Về sau có vài ba dũng sĩđến chùa ban đêm định trừ con quái vật,nhưng sau đó không ai thấy họ sống sót trở về.Chú tiểu không được nghe các chuyện nầy chonên chú đi thẳng vào làng, hy vọng được các vịsư trong chùa tiếp đón tử tế.

Khi chú vào tới làng thì trờiđã tối, thiên hạ ngủ hết rồi. Chú thấyở phía cuối con đường chính, trên ngọn đồi,ngôi chùa với ánh đèn thấp thoáng bên trong. Ngườita nói rằng con quái vật hằng đêm đốtđèn để dụ khách lỡ đường đếnxin trú ngụ. Chú tiểu đi thẳng vào tận chùa, gõ cổng.Bên trong không có tiếng động. Chú gõ đi gõ lại nhiềulần nhưng vẫn không có ai ra mở cổng. Sau cùng chúnhẹ đẩy cánh cửa cổng và rất vui mừngkhi thấy cửa không khóa. Rồi chú đi thẳng vào.Đèn đang cháy nhưng không bóng dáng một vị sưnào.

Chú nghĩ rằng không lâu chắcchắn sẽ có một vị sư nào đó đi ra. Chúngồi xuống đợi. Rồi chú nhận thấy rằngtất cả mọi vật trong chùa đều trắngxám vì bị phủ một lớp bụi dầy. Nhệngiăng mắc khắp mọi nơi. Chú nghĩ rằngsư sãi trong chùa sẽ rất thích có một chú tiểutrông coi chuyện lau chùi sạch sẽ mọi thứ. Chú ngạcnhiên không hiểu tại sao mà họ lại để mọivật đóng bụi như vậy. Tuy nhiên điều làmcho chú thích thú lại là có vài tấm cửa giấy màu trắng,rất thích hợp để vẽ mèo. Dầu rất mệtmỏi, chú cũng đi tìm bút, chú tìm thấy bút và cả mựcnữa nên bắt đầu miên man vẽ mèo. Chú vẽ thậtnhiều mèo trên giấy dán cửa; rồi thì chú cảm thấybuồn ngủ vô cùng, vừa sắp sửa nằm xuốngngủ bên cạnh một cánh cửa thì thình lình chú nhớlại lời dặn "Ban đêm hãy tránh chỗ trốngrộng; chọn chỗ nhỏ hẹp!".

Ngôi chùa quá rộng, quá lớn, màchú thì có mỗi một thân một mình; và trong khi nghĩđến những lời này - mặc dầu không hiểuthấu đáo - chú bắt đầu lo sợ. Chú giảiquyết bằng cách tìm một chỗ nhỏ để ngủtrong đó. Chú tìm thấy một cái tủ có cửa kéo. Chúlách mình vào trong đó, đóng cửa tủ lại. Chú nằmxuống, rồi chìm mau trong giấc điệp.

Đêm khuya, chú giật mình thứcdậy vì tiếng động vô cùng khủng khiếp - tiếngcủa đánh nhau chen lẫn với tiếng của thétgào. Tiếng động đáng sợ đến nỗichú không dám nhìn qua khe hở của tủ để xem chuyệngì xảy ra, chú nằm yên lặng, nín thở vì sợ hãi.

Ánh đèn trong chùa đã tắt,nhưng tiếng động quái dị vẫn tiếp diễn,và rồi thì cả ngôi chùa rung chuyển dữ dội. Sauđó thật lâu sự yên tĩnh mới trở lại,nhưng chú vẫn sợ không dám nhúc nhích. Chú nằm im lặngtrong tủ cho đến khi ánh mặt trời len theo cửatủ rọi vào trong.

Rồi thì chú cẩn thận ra khỏichỗ trú ẩn, nhìn khắp chung quanh. Điều chú thấyđầu tiên là tất cả nền chùa đều đẳmmáu. Nằm giữa chùa là một con chuột quái tinh - to cònhơn cả con bò!

Nhưng ai đã giết con chuộtnầy? Không thấy ai hết, cũng không thấy con vậtnào hết. Bất chợt chú thấy miệng những conmèo mình vẽ hồi tối hôm trước đềuướt đẫm máu đỏ. Chú biết ngay là mèomình vẽ đã trừ khử con chuột tinh kia. Vàcũng ngay lúc đó, lần đầu tiên chú hiểu tạisao thầy lại khuyên "Ban đêm hãy tránh chỗ trốngrộng; chọn chỗ nhỏ hẹp!"

Từ đấy chú tiểu trởthành một người nghệ sĩ nổi danh. Vài bứctranh mèo do chú vẽ ngày nay vẫn còn được giớithiệu cho du khách thưởng thức khi họ đếnNhật Bản.

(Nguyễn Văn Sâm dịchtừ bản tiếng Mỹ)