Tiếng đờn vượt lên số phận

Hoàng Thành là một trong những danh cầm kỳ cựu của âm nhạc tài tử - cải lương và dường như cả đời ông vẫn chưa trả hết “nợ dâu”. Bởi lẽ, từ tuổi thơ cho đến khi mái đầu đã bạc, cuộc đời ông luôn gắn liền với âm nhạc cổ truyền Nam Bộ. Ông là một trong những nhạc sĩ cống hiến trọn kiếp “con tằm” cho nghiệp dĩ.

Sinh trưởng trong gia đình nghèo khó và không may sớm gặp bất hạnh, năm 2 tuổi, khi mới chập chững những bước đi đầu đời thì cơn sốt bại liệt đã vô tình cướp đi đôi chân của cậu bé Lê Văn Thuận (tên thật của nhạc sĩ Hoàng Thành). Mặc dù ở tuổi còn thơ ngây, nhưng tâm hồn cậu bé Thuận đã biết đắm say tiếng đờn cổ nhạc, nhất là khi nghệ nhân Văn Bông ở gần nhà (phường Cây Sung - Quận 7 cũ, nay là P.14 - quận 8 - TP Hồ Chí Minh) có nhã ý dạy đờn Guitare phím lõm cho ông.

Lúc đầu, cha mẹ ông nghĩ việc học đờn chỉ là thú vui để bù đắp phần nào nỗi bất hạnh của con trai, không ngờ sau này lại là cái nghiệp. Nó đã giúp ông “vượt lên số phận”, không chỉ ổn định cuộc sống mà còn đóng góp nhiều cho nền âm nhạc cổ truyền của dân tộc.

Sau một thời gian thọ giáo thầy Văn Bông, ngón đờn của cậu bé tật nguyền ngày càng ngọt ngào, điêu luyện, nhất là khi đờn bản vọng cổ. Thấy ngón đờn Lê Văn Thuận có triển vọng, nghệ nhân Văn Đặng - một thầy đờn có tiếng ngụ cùng xóm dạy thêm 6 bài bản thuộc hơi bắc (Lưu thủy trường, Phú lục, Cổ bản, Bình bán chấn, Xuân tình, Tây thi); sau đó, nghệ nhân Minh Phụng ở Chánh Hưng - quận 8 - TP Hồ Chí Minh bồi bổ thêm 3 bài Nam (Nam ai, Nam xuân, Nam đảo), đây là những bài bản Tổ của âm nhạc tài tử - cải lương.


Nghệ sĩ Hoàng Thành tại cuộc thi chuông vàng vọng cổ.


Nhờ sự truyền dạy tận tình của các thầy, nên chỉ mới hơn 10 tuổi, hầu hết những cuộc đờn ca tài tử ở vùng quận 8 - Chợ Lớn đều có mặt của Lê Văn Thuận. Trong một buổi đờn hát giao lưu, cậu bé có hoàn cảnh đáng thương được thầy đờn Bảy Tuất ở Xóm Đầm - quận 8 phát hiện khả năng và nhận làm đệ tử. Dưới sự dìu dắt của thầy đờn Bảy Tuất, chẳng bao lâu, cậu bé Lê Văn Thuận đờn rành rọt 20 bài bản Tổ và các làn điệu, bài bản truyền thống khác của âm nhạc tài tử - cải lương.

Lúc này, hễ ở nơi nào có tổ chức giao lưu đờn ca tài tử là thầy Bảy Tuất đều dắt cậu học trò đi theo để luyện ngón nghề cùng với các nghệ nhân. Những buổi tập tuồng ở đoàn hát cũng thế. Ông dẫn cậu học trò theo để học hỏi kinh nghiệm khi đờn phục vụ cho sân khấu cải lương. Sau khi đờn thành thạo hầu hết các làn điệu của âm nhạc tài tử và cải lương, năm 1963, thầy Bảy Tuất đưa “đệ tử ruột” vào đờn chính thức cho sân khấu chuyên nghiệp tại gánh hát Bình Minh của ông bầu Ba Cầu, khi đó, Hoàng Thành chỉ mới 14 - 15 tuổi.

Tỏa sáng nhờ ngón đờn mùi mẫn

Khi bắt đầu dấn thân theo nghiệp đờn hát chuyên nghiệp, người nhạc sĩ sinh năm 1949 này được một số đoàn cải lương tên tuổi lúc bấy giờ như: Sao Ngàn Phương của soạn giả Hoài Nhân; Tân Hoa Lan của sầu nữ Út Bạch Lan, Tấn Tài - Thành Được do hai nghệ sĩ tài danh này làm bầu; Việt Nam của NSƯT Minh Vương, cùng các hãng dĩa: Tân Thanh, Hồng Hoa, Quê Hương và Đài phát thanh Sài Gòn chú ý. Sau đó, soạn giả Xuân Phát - Giám đốc kỹ thuật của Hãng dĩa Tân Thanh giới thiệu ông đờn cho công ty Kim Chung của ông bầu Long và đặt nghệ danh là Hoàng Thành.

Nổi bật nhất lúc này, cũng là bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của nhạc sĩ Hoàng Thành khi ông đệm đàn cho NS Thành Được ca bài vọng cổ “Danh nghĩa với tiền tài” ở Hãng dĩa Tân Thanh và Đài phát thanh Sài Gòn. Nhiều người trong nghề nhớ lại: “Hồi đó, tuy còn nhỏ tuổi, chừng 15 -16 tuổi, nhưng ngón đờn của Hoàng Thành rất ngọt ngào, mùi mẫn. Với lối đờn vỗ êm, nhẹ nhàng, hầu hết các nghệ sĩ đều”chịu” tiếng đờn của ông vì rất dễ ca và dễ nhập tâm”.

Danh tiếng nhạc sĩ Hoàng Thành càng rực sáng hơn, nhất là thời hoàng kim của sân khấu cải lương (1975 - 1990), khi ông làm trưởng ban nhạc cho đoàn cải lương tập thể Sài Gòn 2 và Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang. Thời điểm này, những vở cải lương nổi tiếng của hai đơn vị nghệ thuật vừa kể trên, ngoài các soạn giả, nghệ sĩ, giới mộ điệu còn mến mộ tiếng đờn của người nhạc sĩ có tính tình dễ mến này trong các vở: “Tìm lại cuộc đời”, “Tiếng hò sông Hậu”, “Khách sạn Hào Hoa”.v.v… Ưu điểm nổi bật của nhạc sĩ Hoàng Thành là lối rao đờn mùi mẫn và gợi nhiều xúc cảm. Khi rao đờn, ông thường bắt đầu vô chữ “xề”, nhấn chữ “xang”, về chữ “hò”, chỉ mấy chữ nhạc ấy thôi đã làm rung cảm biết bao trái tim người ái mộ.

Cha đẻ dây đờn Mỹ Châu và điệu Lý Mỹ Trà

Khoảng năm 1976 -1977, khi làm trưởng ban nhạc cho đoàn cải lương Sài Gòn 2, lúc tập vở “Tìm lại cuộc đời” do Huy Lam - Hoàng Khâm - Điêu Huyền viết kịch bản, vì muốn giữ giọng cho ngày phúc khảo, NSƯT Mỹ Châu (đào chánh của vở) nhờ nhạc sĩ Hoàng Thành hạ thấp dây đờn xuống một cung (tức một quãng 8).

Để thuận tiện cho việc khỏi phải chỉnh dây lên xuống mỗi khi NSƯT Mỹ Châu ca chung với NSƯT Thanh Tuấn (đóng vai Đại úy Huy Bình - kép chánh của vở), nhạc sĩ Hoàng Thành đã mày mò nghiên cứu, lấy thanh gỗ nhỏ xíu chặn dây đờn để nhấn nhá chữ đờn từ “hò - đô” lên “hò - la” hợp với chất giọng của hai nghệ sĩ danh tiếng này mà không cần phải chỉnh dây lên xuống.

Không ngờ, sáng tạo của nhạc sĩ Hoàng Thành lại thành công. Đêm phúc khảo vở diễn, với giọng ca trầm buồn của NSƯT Mỹ Châu cùng tiếng đờn mùi mẫn với kiểu dây đờn vừa được nhạc sĩ Hoàng Thành sáng tạo, khiến các nghệ sĩ của đoàn Sài Gòn 2 và nhiều người trong giới yêu thích. Từ đó, NSND Huỳnh Nga (đạo diễn của vở) yêu cầu NSƯT Mỹ Châu ca đúng kiểu dây đờn ấy vì nó hợp với chất giọng của cô và đúng tâm trạng buồn thương của nhân vật. Kể từ đó, cổ nhạc miền Nam có thêm kiểu dây đờn mới gọi là dây Mỹ Châu.

Ngoài thang âm cổ nhạc vừa kể trên, nhạc sĩ Hoàng Thành còn đóng góp cho nhạc cổ truyền Nam Bộ điệu Lý Mỹ Trà mà sau này nó được sử dụng khá nhiều trong các bài ca vọng cổ và nhiều vở diễn cải lương.”Thập niên 1980, trong buổi ghi hình một vở cải lương (tôi quên mất tựa) tại Hãng phim Tây Đô, thuộc VTV Cần Thơ, NSƯT Mỹ Châu có nói với tôi, lúc đi hát ở vùng Mỹ Trà - tỉnh Đồng Tháp, khi ở nhà dân, cô có nghe người chủ nhà hát ru con một điệu hát rất hay. Dựa theo cách xướng âm bằng miệng của Mỹ Châu, tôi ký âm và bổ sung thêm chữ nhạc thành điệu Lý Mỹ Trà được phổ biến rộng rãi trong âm nhạc tài tử - cải lương” - nhạc sĩ Hoàng Thành chia sẻ.


Nghệ sĩ Hoàng Thành (thứ 2 từ trái sang) và những người bạn trong ban nhạc.


Tác giả cổ nhạc được nhiều người mến mộ

Thập niên 80 - 90 của thế kỷ trước, nhạc sĩ Hoàng Thành bắt đầu cầm bút sáng tác bài ca vọng cổ và kịch bản cải lương. Phong cách sử dụng ngôn từ của ông không khác gì phong cách diễn tấu Guitare phím lõm, luôn nhẹ nhàng, tình cảm. Nhạc là văn, nhân cũng là văn, vần điệu suôn sẻ, ngôn từ mộc mạc nhưng giàu cảm xúc và đậm chất trữ tình.

Tính đến nay, nhạc sĩ Hoàng Thành đã biên soạn gần 100 bài vọng cổ, hầu hết được người trong giới và khán giả mộ điệu yêu mến như: “Ra giêng anh cưới em” do Châu Thanh - Cẩm Tiên ca; “Giăng câu” do Linh Vương - Cẩm Tiên ca; “Tự tình Lý cây bông” do NSƯT Thoại Mỹ ca; “Nỗi buồn chim sáo” do NSƯT Phượng Hằng trình bày; “Nắng gió phương Nam” do NSƯT Thanh Ngân thể hiện…

Đa phần những kịch bản cải lương do ông viết như: “Vì sao anh mất em”, “Bến bờ xa lắc”, “Ngày trở về chưa muộn”, “Duyên nợ tái sinh”... đều được dàn dựng thành cải lương video do các “ngôi sao”: Vũ Linh, Kim Tử Long, Tài Linh, Thanh Ngân, Thoại Mỹ.v.v…thể hiện.

Gần trọn một đời với nghiệp Tổ, tuổi đã lục tuần mà ngón đờn của nhạc sĩ Hoàng Thành còn khá phong độ. Vẫn lối rao đờn mùi mẫn và vỗ êm như thuở nào, nhưng trải qua nhiều năm tháng, ngón đờn của ông càng sâu lắng, trầm tĩnh và điệu nghệ hơn.Vẫn tiếng đờn ấy, mấy thập niên qua, giới mộ điệu không cảm thấy xa lạ mỗi khi ông xuất hiện trong các chương trình: “Vầng trăng cổ nhạc”, “Đêm biển hẹn”, “Nghệ sĩ và tri âm”, “Chuông vàng vọng cổ”, “Tiếng vọng quê hương”, “Ngân mãi chuông vàng”...

Đặc biệt, tiếng đờn của ông còn góp phần quan trọng trong hai vở cải lương từng đoạt Huy chương Vàng tại Liên hoan truyền hình toàn quốcnhững năm trước đây, đó là “Tô Hiến Thành xử án” và “Bão táp nguyên phong” do Hãng phim Tây Đô (VTV Cần Thơ) thực hiện.

Quả thật, Hoàng Thành là một nhạc sĩ cổ nhạc đã góp tiếng đờn của mình cho lời ca thêm mượt mà, sâu lắng, tô đậm thêm cho nhiều nghệ sĩ gặt hái thành công và để lại trong lòng công chúng bao niềm ái mộ. Hiện tại, ngoài cộng tác viên thường trực cho Đài truyền hình TP Hồ Chí Minh (HTV), hàng ngày, nhạc sĩ Hoàng Thành vẫn đắt show, vẫn “tay viết tay đờn”, vẫn miệt mài cống hiến như con ong cần mẫn, nhả những đường tơ óng ả cho đời.