Nhà thơ, nhà báo Phạm Văn Hạnh

Lời nói đầu: Năm 1999 tôi có mua được cuốn “Thơ mới 1932-1945: tác giả và tác phẩm” của Lại Nguyên Ân do Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn phát hành vào năm 1998, đọc trong phần tiểu sử của nhà thơ Phạm Văn Hạnh (Thê Húc) thấy có nhiều điều không chính xác nên tôi có viết 1 lá thư gởi cho nhà xuất bản theo đường bưu điện về địa chỉ của Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn, có đính kèm lá thư nhờ chuyển cho ông Lại Nguyên Ân với phần tiểu sử chính xác hầu mong bổ túc cho lần xuất bản sau.

Đến năm 2000 tôi có mua thêm ấn bản mới của cuốn sách trên nhưng phần tiểu sử của Phạm Văn Hạnh vẫn chưa được cập nhật, tôi nghĩ có lẽ là thư bị lạc nên tôi tìm nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh là người nhỏ tuổi nhất trong nhóm “Xuân Thu Nhã Tập” với hy vọng ông sẽ cải chính lại phần tiểu sử của người bạn thơ đã quá vãng.

Vào năm 2000 lúc đó tin tức trên mạng về Nguyễn Xuân Sanh chưa có nhiều nhưng may mắn là tôi thấy có bản tin về nhà thơ Thụy Điển Tomas Transtromer (giải Nobel Văn học 2011) có hình chụp chung với Nguyễn Xuân Sanh, tôi liên lạc với ông Tomas Transtromer và ông ta đã sốt sắng cho địa chỉ cùng tin tức về nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh. Tôi viết thư về hỏi thăm nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh cùng cho ông bản tiểu sử của Phạm Văn Hạnh và nhờ cải chính, ông Nguyễn Xuân Sanh có biên thư hồi âm hỏi thăm chúng tôi nhưng không thấy ông nhắc đến việc điều chỉnh tiểu sử, nay xin phổ biến trên NKLT để quý độc giả tham khảo.
Nguyễn Tuấn Khanh  


Phạm Văn Hạnh
(1913-1987)


Tên:Phạm Văn Hạnh

Nghề nghiệp:Nhà thơ, nhà báo.

Bút hiệu:Thê Húc, Thời Nhân, Thế Nhân, Tịch Khách, Thanh Trai, Thế Chu…

Năm sinh:ngày 1 tháng 3 năm 1913 tại Hà Nội.

Năm mất:ngày 7 tháng 6 năm 1987 tại Syracuse, New York, USA.

Niên biểu:
  • 1939-1945: tại Hà Nội, cùng Nguyễn Lương Ngọc, Đoàn Phú Tứ, Nguyễn Xuân Sanh, Nguyễn Xuân Khoát, Nguyễn Đỗ Cung thành lập nhóm Xuân Thu Nhã Tập, viết báo, dịch sách.
  • 1945-1954: tại Sàigòn, tham gia báo Chân Trời Mới, viết báo, dịch sách, viết sách giáo khoa.
  • 1954-1975: tại Sàigòn, trưởng ban dịch thuật Pháp văn cho Việt Tấn Xã (Vietnam Press), dịch sách báo tiếng Anh, Pháp qua Việt ngữ, viết cho các tuần báo, nguyệt san, tạp chí.
  • 1975-1987: di tản qua Mỹ ngày 25-4-1975, viết cho các báo Việt ngữ tại hải ngoại.
Tác phẩm:
  • Giọt sương hoa (1942)
  • Dân chủ và dân chủ (viết chung với nhóm Chân Trời Mới) (1948)
  • Văn chương và xã hội (viết chung với Thiên Giang) (1948)
  • Tìm hiểu biện chứng pháp (viết chung với Thiên Giang) (1948)
  • Nghệ thuật và nhân sinh (viết chung với Tam Ích và Thiên Giang) (1949)
  • Tia nắng (1950)
  • Bài hát Tì Bà (Tì Bà hành) (1952)
  • Bảng toát yếu về bước đường tiến hóa của văn học Việt Nam (viết chung với nhóm Chân Trời Mới) (1953)


Phạm Văn Hạnh là một nhà thơ, nhà báo, sinh ngày 1 tháng 3 năm 1913 tại Hà Nội, cha mẹ là người gốc miền Nam. Cha của ông là Phạm Văn An sinh ở Sa Đéc nhưng cha mẹ mất sớm nên thuở nhỏ ở với ông bà ngoại ở Bình Tiên (Chợ Lớn), mẹ là Dương Thị Lương người Cần Giuộc. Cha của ông được cử ra miền Bắc làm Tham Tá Thương Chánh ở Hà Nội từ đầu thế kỷ 20, tham tá An có 7 người con, ngoại trừ người con gái đầu sinh ở miền Nam, các người con khác đều sinh ở miền Bắc và Phạm Văn Hạnh là người con thứ sáu (thứ bảy theo cách gọi của người miền Nam). Người con gái thứ tư (miền Nam là thứ năm) là mẹ của nhà văn, nhà thơ Nguyễn Đăng Thường (giáo sư trường Chu Văn An), người con gái thứ năm (miền Nam là thứ sáu) là mẹ của Bình Minh (giáo sư văn khoa), Bình Thanh (nhà ngoại giao) và Bình Trang (giáo sư âm nhạc). Đầu thập niên 1930 tham tá Phạm Văn An nghỉ hưu trở về miền Nam sinh sống ở Cần Thơ để gần người con gái thứ hai, tại đây ông đầu tư vào việc mua nhà cửa và ruộng đất, hiện nay căn nhà hương hỏa của họ Phạm còn ở nơi cầu Cái Khế, có lẽ vì vậy mà nhiều người lầm tưởng là Phạm Văn Hạnh quê ở Cần Thơ. Lúc đó Phạm Văn Hạnh đang theo học y khoa nên ở lại Hà Nội và cộng tác với các báo Thanh Nghị, Ngày Nay, Tinh Hoa, Thế Giới..., mỗi tháng được cha gởi trợ cấp cho 30 đồng, đây là một số tiền lớn, còn hơn cả lương công chức cao cấp thời đó.

Năm 1939 Phạm Văn Hạnh cùng Nguyễn Lương Ngọc, Đoàn Phú Tứ, Nguyễn Xuân Sanh, Nguyễn Xuân Khoát, Nguyễn Đỗ Cung hình thành một tuyên ngôn nghệ thuật lấy tên là Xuân Thu Nhã Tập, bao gồm phần lý thuyết và phần thực hành trên ba lãnh vực: Thơ, Nhạc và Họa, đến tháng 6 năm 1942 thì nhóm cho phát hành tập Xuân Thu Nhã Tập. Trong thời gian này Phạm Văn Hạnh bị bịnh lao, cuối năm 1942 ông vào Faifo (Hội An) dạy học một thời gian ngắn, tháng 10 năm 1943 ông về Cần Thơ thọ tang cha, thọ tang mẹ năm 1944 và ở đó cho đến khi chiến tranh bùng nổ vào năm 1945 thì lên Sàigòn làm báo.

Tại Sàigòn, Phạm Văn Hạnh cùng với Thiếu Sơn, Thiên Giang, Tam Ích viết lý luận và phê bình văn học hiện thực Mác-xít cho báo Chân Trời Mới và viết sách giáo khoa cùng dịch những sách của hội Cơ Đốc Phục Lâm (Seventh-Day Adventist Church) từ tiếng Anh ra tiếng Việt. Trong thời gian này, nhiều người biết đến ông qua bút hiệu Thê Húc. Vì có bịnh lao nên sau khi khỏi bịnh ông mới lập gia đình vào tháng 1 năm 1953, lúc đó đã 40 tuổi.Năm 1954 Phạm Văn Hạnh làm cho
Việt Tấn Xã (Vietnam Press), đến năm 1966 thì phải về hưu (tuổi hưu lúc đó là 53) nhưng vì ông đang làm trưởng ban dịch thuật Pháp văn mà không có người thay thế nên được giữ lại làm cho đến năm 60 tuổi (1973) thì về hưu, tuy nhiên sau đó vẫn không có người thay nên Việt tấn xã lại tiếp tục ký hợp đồng ngắn hạn với ông vài ba tháng một lần cho đến tháng 4 năm 1975. Trong thời gian làm việc cho Việt tấn xã, Phạm Văn Hạnh cũng cộng tác thường xuyên với các tạp chí, tuần báo, nguyệt san tại Sàigòn như Bách Khoa, Phổ Thông...

Vào những ngày cuối cùng của Việt Nam Cộng Hòa, Phạm Văn Hạnh cùng gia đình rời Việt Nam qua đảo Guam ngày 25 tháng 4 năm 1975, đến ngày 9 tháng 5 gia đình được chuyển qua trại tị nạn Fort Chaffee ở Little Rock, Arkansas, Mỹ quốc và định cư tại Tully, một thị trấn nhỏ ở phía Nam thành phố Syracuse, tiểu bang New York ngày 10 tháng 6 năm 1975.

Từ đây Phạm Văn Hạnh phải làm việc không liên quan tới ngành báo chí, sách vở là làm việc cho viện dưỡng lão “Loretto Nursing Homes” ở Syracuse để sinh sống, tuy nhiên, ông vẫn thường xuyên gửi bài viết cho các tờ báo người Việt ở hải ngoại. Năm 1980 Phạm Văn Hạnh dọn về Syracuse, New York và nghỉ hưu vào năm 1985. Đầu năm 1987 ông bị ngã chấn thương đầu, nằm nhà thương 3 tháng, sau đó về nhà nhưng lại bị ngã thêm một lần nữa và ông từ trần vào ngày 7 tháng 6 năm 1987, thọ 74 tuổi và được hỏa táng ngày 10 tháng 6 năm 1987, đúng 12 năm sau khi ông định cư tại Mỹ. Phạm Văn Hạnh có 4 người con, 2 trai, 2 gái, hiện nay vợ con ông sinh sống tại Hoa Kỳ.

Theo lời thuật lại của người em trai út của Phạm Văn Hạnh là Phạm Văn Long (Tám Long) thì khi còn ở Hà Nội, gia đình tham tá Phạm Văn An ở tại số 35 phố Cầu Gỗ, phía sau nhà nhìn ra cầu Thê Húc nên sau này Phạm Văn Hạnh lấy bút hiệu Thê Húc để nhớ về kỷ niệm thời trẻ. Ngoài ra, ông còn dùng những bút danh khác như Thời Nhân, Thế Nhân, Tịch Khách, Thanh Trai, Thế Chu v.v…

Có một số người liệt kê Phạm Văn Hạnh thuộc vào giới cầm bút miền Nam giống như các ông Tam Ích, Thiên Giang, nhưng thật ra tuy cha mẹ là người miền Nam, ông lại sanh ra và lớn lên tại miền Bắc như anh em gia đình Nhất Linh, đến năm 30 tuổi ông mới vào Nam sinh sống nên ông nói giọng Bắc và sinh hoạt như người Hà Nội chính cống, sau này lấy vợ là người Sa Đéc nhưng vợ con ông cũng nói tiếng Bắc theo ông. Nhà thơ Nguyễn Đăng Thường gọi Phạm Văn Hạnh là cậu ruột có kể một câu chuyện vui là khi Phạm Văn Hạnh lên Sàigòn sinh sống, lúc đó chưa có vợ nên ông ở nhà người chị ruột, một hôm người chị làm gà xé phay là món miền Nam, ông thấy gà xé miếng nhỏ không giống như những miếng gà luộc có lá chanh thái mỏng như người miền Bắc nên từ đó ông không ăn cơm ở nhà mà ra ngoài ăn.

Phạm Văn Hạnh là người kín đáo, ít nói nên tuy ông có viết trên các báo nhưng với nhiều bút hiệu khác nhau nên không rõ là ông đã sáng tác nhiều hay ít và thuộc thể loại nào. Thí dụ như sau khi ông mất, gia đình thấy trên bàn viết của ông có một chi phiếu 60$ của báo Tiền Phong tại Mỹ trả nhuận bút cho hai bài viết của ông với bút hiệu là Thế Chu (do chữ Thê Húc sắp lại). Năm 2000 nhà thơ Nguyễn Đăng Thường có sưu tập những bài thơ của Phạm Văn Hạnh ở rải rác khắp nơi và in thành tập thơ “Giọt Sương Hoa và những bài thơ khác”. Phạm Văn Hạnh theo đạo Lão nhưng được nhà thờ United Methodist Church ở Tully, New York bảo trợ nên thỉnh thoảng gia đình ông vẫn sinh hoạt với nhà thờ vì ông có người con trai đàn vĩ cầm rất hay nên thường đàn giúp nhà thờ trong những buổi Thánh lễ. Nhà thờ United Methodist Church là nơi đầu tiên đã đón tiếp gia đình ông định cư tại Mỹ vào ngày 10 tháng 6 năm 1975 và cũng là nơi làm lễ an táng cho ông trước khi hỏa táng vào ngày 10 tháng 6 năm 1987 (tròn 1 giáp 12 năm) nên sau này gia đình chọn ngày 10 tháng 6 làm ngày giỗ của ông thay vì ngày mất là 7 tháng 6.

Tác phẩm đã xuất bản:
  • Giọt sương hoa (1942)
  • Dân chủ và dân chủ (viết chung với nhóm Chân Trời Mới) (1948)
  • Văn chương và xã hội (viết chung với Thiên Giang) (1948)
  • Tìm hiểu biện chứng pháp (viết chung với Thiên Giang) (1948)
  • Nghệ thuật và nhân sinh (viết chung với Tam Ích và Thiên Giang) (1949)
  • Tia nắng (1950)
  • Bài hát Tì Bà (Tì Bà hành) (1952)
  • Bảng toát yếu về bước đường tiến hóa của văn học Việt Nam (viết chung với nhóm Chân Trời Mới) (1953)


Đám cưới (1953).


Vợ chồng Phạm Văn Hạnh và con gái đầu lòng chụp hình cùng mẹ và bà ngoại của vợ (1954).



Phạm Văn Hạnh và vợ chưa cưới dạo phố Catinat (1950).


Gia đình cùng mẹ vợ chụp hình trước lăng ông (1957).



Vợ con chụp hình trước cửa nhà (1967).


Tại nhà ở Tully, New York (1978).














Thủ bút của Phạm Văn Hạnh (1987).





Chi phiếu của tạp chí Tiền Phong trả tiền nhuận bút cho 2 bài viết của Phạm Văn Hạnh vào năm 1983 (Phạm Văn Hạnh đã ký nhưng quên đến ngân hàng lấy tiền).



....................................................

Cậu tôi tên Phạm Văn Hạnh, chơi thân với Nguyễn Tuân. Ngoài tình yêu văn chương, đó còn là tình bạn ấm đất trà tàu, cao lâu cô đầu trong thời thanh xuân của hai chàng thanh niên thích lãng du, trong một Hà Nội vang bóng trước khi gia đình chúng tôi vào / về Nam trước 1954. Phạm Văn Hạnh là tác giả thi tập Giọt sương hoa. Cậu thuộc nhóm Xuân Thu Nhã Tập, nếu không muốn nói cậu là người sáng lập. Tôi chưa rõ tuổi đời của kịch tác gia Đoàn Phú Tứ. Nhưng trong một chuyến về thăm quê nhà vài năm trước đây, mợ tôi cùng với cô con gái lớn của bà đã mất hơn nửa ngày cuốc bộ thuê xe ở Hà Nội để tìm tới nhà cụ / cậu Nguyễn Xuân Sanh, và nhà thơ có cho mợ tôi biết vào thời điểm Xuân Thu Nhã tập, ông chỉ được 17, 18 tuổi đời, ông rất khâm phục cậu Hạnh và rất hãnh diện được có mặt trong Xuân Thu Nhã Tập.

Bằng cớ (về liên hệ tinh cảm mật thiết giữa Bắc, Nam trong gia đình chúng tôi) là bài phiếm du “Một tết ở Hà Nội” của Phạm Văn Hạnh ở trang 875 trong cuốn Thơ Mới 1932-1945 - Tác giả và Tác phẩm (nxb Hội Nhà văn, 1999). Vào / về Nam ở Sài Gòn trước 1954, Phạm Văn Hạnh đã lấy bút danh Thê Húc (tên cây cầu trên Hồ Hoàn Kiếm) để ghi nhớ thời trai trẻ ở Hà Nội. Cậu đã cùng với các thi văn hữu trong nam như Thiên Giang, Tam Ích, Vũ Anh Khanh, Lý Văn Sâm, Đông Hồ, Mộng Tuyết... sáng lập tủ sách “Chân trời mới”. Tủ sách riêng của cậu tại tư gia có nhiều bản quý in lần đầu tiên trên giấy nội hoá gồ ghề tuyệt đẹp. Nếu còn giữ được tới ngày nay thì chúng sẽ “vô giá”. Cuốn Vang bóng một thời in chữ to trên giấy dày trông tựa một cuốn từ điển mỏng, khổ lớn. Nhờ có cậu Hạnh bọn trẻ chúng tôi đã được đọc nhiều tác phẩm ở bên kia giới tuyến sau 1954 như tập thơ Việt Bắc. Lúc đó, như đa số, tôi thích nhứt bài “Cá nước” vì nó vần vè dễ nhớ.

....................................................

Nguyễn Đăng Thường - “Trả lời Túy Vân” ngày 30-3-2007
http://www.talawas.org/talaDB/suche.php?res=9603&rb=0102